Hoorzitting met de beoogde bewindspersonen van Defensie Brekelmans (VVD) en Tuinman (BBB)

Goedemorgen ik open deze vergadering van de tweede kamercommissie van defensie eh aan de orde is de hoorzitting met de kandidaat bewindspersonen voor het Ministerie van Defensie en ik heet hen van harte welkom ehm Net als de andere leden van de kamer hier aanwezig en eh ook alle andere aanwezigen uiteraard voordat we van start gaan wil ik graag attenderen op een aantal spelregels ehm voor deze hoorzitting de kandidaat bewin personen krijgen elke eerst 4 minuten eh spreektijd om zich te introduceren daarna kunnen de aanwezige kamerleden één vraag stellen waarbij ik u vraag om dan ook meteen kenbaar te maken aan wie u de vraag stelt ik hanteer de volgorde waarin u hier aan tafel zit dus te beginnen vanaf mijn linkerhand iedere vraag wordt daarna meteen na het stellen van de vraag door eh de persoon aan wie die gericht is beantwoord er kunnen meerdere kamerleden van een fractie deelnemen Ik geloof dat dat nu nog niet aan de orde is dat eh maar eh per fractie neemt maximaal één Kamerlid deel aan een volledige vragenronde en met het op oog op de tijd wordt er niet geïntervenieerd zal geen sprake zijn gelet op de vertrouwensregel en de grondwettelijke bevoegdheid van de regering tot het benoemen van bewindspersonen dan geef ik nu graag eerst het woord aan de kandidat minister van defensie de heer Brekelmans dank voorzitter ehm ik ben politiek actief geworden toen ik 17 jaar was en dat was in een tijd dat er in Nederland sprake was van een economische crisis eh de Amerika was de beurskoers in elkaar gezakt en de crisis slog over naar Nederland en naar Europa en net in die periode had mijn vader eh was een eigen bedrijfje begonnen dat was zijn grote droom om voor zichzelf te beginnen en ik merkte van dichtbij Hoe hard hij en zijn bedrijfje werden geraakt door die crisis en dat zette mij als 17 jarig aan het denken Hoe kan het dat iets dat ver weeg in de wereld gebeurt zo'n grote impact heeft op een gewone ondernemer zoals mijn vader in Kaatsheuvel ehm ik heb toen twee dingen besloten één om economie te gaan studeren om beter te doorgronden hoe dit soort dingen zich ontwikkelen en twee om politiek actief te worden eh om in de toekomst daar zelf ook iets aan te kunnen doen en eigenlijk als je kijkt naar al het werk dat ik sindsdien heb gedaan eh dan is het beschermen van Nederland het weerbaar houden van Nederland tegen turbulentie in het buitenland eh loopt daar als een rode draad veel van mijn werk heen eh ik heb jarenlang als strategisch adviseur gewerkt waarin ik bedrijven en overheden heb geholpen eh die onder druk stonden om die ervoor te zorgen dat zij breed Beter presteren eh ik heb in de asiel keten gewerkt en me ervoor ingezet dat Nederland beter kan omgaan met schommeling in de asielinstroom eh en de afgelopen drie jaar als Kamerlid eh Buitenlandse Zaken heb ik natuurlijk vooral bezig gehouden met internationale Veiligheid en Nederland beschermen tegen de dreigingen die op ons afkomen eh na mijn studie economie heb ik een jaar eh Global politics in Londen gestudeerd En het belangrijkste vak dat daar Centraal stond dat heette Empire to globalization eigenlijk van imperialisme naar globalisering en de hele gedachte was dat het tijdperk van imperialisme dat dat voorbij zou zijn en dat we nu in een nieuw tijdperk waren beland eh van globalisering waarin ook nieuwe komen eh dat die heel ernstig zijn dat die een van hybride aard zijn eh en dat die ook een grote impact hebben om Nederland en dat is natuurlijk Allereerst is dat de dreiging vanuit Rusland zowel eh traditioneel een een leger dat een militaire dreiging vormt eh maar ook de daging vanuit China als het gaat om cyberaanvallen eh infiltratie In Onze samenleving ondermijning van onze liberale waarden eh maar bijvoorbeeld ook vanuit eh Iran die niet alleen zorgt voor destabilisatie in het midden-oosten maar de lange aan van Tan reikt ook tot in onze straten en gegeven dat Rusland China en Iran ons Bedreigen met militaire middelen met hybride instrumenten met economische drukmiddelen is het nog Belangrijker dat wij onze vrijheid en onze veiligheid in Nederland beschermen en daarin speelt onze krijgsmacht en daarin speelt Defensie eh een belangrijkere rol dan zou ik zeggen dan eh in de afgelopen jaren Ik zie daarin eh drie grote uitdagingen eh waar ik Z meteen graag eh dieper op inga maar allereerst natuurlijk te voldoen aan wat de NAVO van ons vraagt eh de Nederlandse bijdrage aan de NAVO aan onze collectieve bescherming eh neemt de komende jaren enorm toe gelukkig neemt ook het budget toe ehm voor Defensie maar dat betekent nog steeds dat er moeilijke keuzes gemaakt moeten worden Dat gaat niet alleen om het aanschaffen van wapensystemen maar ook Hoe zorgen we ervoor dat onze militairen dat we genoeg militairen hebben die voldoende opgeleid zijn eh Hoe zorgen dat de voorraden op orde zijn dat alle ondersteunende capaciteiten op orde zijn en de zogenoemde enablers en dat alles op een veel grotere schaal dan dat we in de afgelopen jaren gewend waren een tweede uitdaging is natuurlijk het voorzetten van de steun aan Oekraïne eh dat zal veel creativiteit vereisen maar ik vind het belangrijk dat Nederland de aanjagers rol blijft vervullen die we de afgelopen jaren ook hebben vervuld eh dat is in Ons Belang eh en in het belang van Oekraïne in dat opzicht lopen die belangen om onze Veiligheid en onze vrijheid te beschermen loopen samen en andersom is ook waar op het moment dat Rusland erin zou slagen om door te breken en en eh zou winnen eh dan zijn de kosten voor ons zijn vele malen hoger Z afronden Ik ga naar afronding en tot slot Ten derde eh voorzitter eh deze toegenomen dreiging zal ook meer van onze samenleving in brede zin eh vragen Niet Alleen van onze krijgsmacht ehm maar ook van Onze samenleving in tijden van vrede verwachten we dat Defensie ook vooral ten dienst staat van de samenleving maar wanneer er sprake is van oorlog op ons continent en zullen we ook als samenleving meer moeten bijdragen aan Defensie bijvoorbeeld door het opschalen van ons defensie industrie en maar ook in breden Z ervoor zorgen dat onze eh samenleving weerbaarder wordt dank voorzitter Dank u wel meneer Brekelmans en dan is nu het woord aan eh de kandidaat staatssecretaris van defensie de heer tuinman Dank u wel voorzitter en ook eh Geachte kamercommissie Defensie maar ook Geachte militair veteranen en burgers die nu eh thuis meekijken het zijn mensen ideeën en machines in die volgorde ze sprak altijd het mantra van Kolonel John Boyd en zo win je o oorlog en eigenlijk nog veel beter Zo voorkom je er eigenlijk één want het is altijd beter een oorlog te voorkomen dan er eentje te moeten winnen en die wijsheid is de afgelopen eeuw eigenlijk onveranderd gebleven en voorzitter vandaag zit ik hier voor u voor de commissie om mijn partij de BBB mij voordraagt om staatssecretaris van defensie te worden met de verantwoordelijkheid over de mensen de ideeën en de machines van onze krijgsmacht en ik heb in mijn verleden grote verantwoordelijkheid gedragen voor mensen ideeën en misschien is maar het Ambt van staatssecretaris gaat in verantwoordelijkheid eigenlijk al die vorige rollen teboven Ik weet dat maar ik voel dat ook en laat het geen geheim zijn dat de wereld gevaarlijker is geworden grote machten Rusland China Iran hebben vrijheid democratie en de westerse beschaving eigenlijk op een menu gezet Oekraïne Israël en Taiwan zijn het voorgerecht maar Nederland en haar Bondgenoten zijn misschien wel het hoofdgerecht de komende decennia Z ik dan ook als een periode van voortdurende warn orde op die wereldschaal maar goed ook tegelijkertijd merken we dat we ontwaken na inmiddels uit de winterslaap van dat naoorlogse pacifisme want zowel van Washington tot aan Den Haag en van Tokyo to wenus ires overal hoort hij weer het geluid van vrijheid dat geluid laat zich horen door bijvoorbeeld de trekkers die de oogst binnenhalen maar dat geluid laat zich ook horen in de fabriekshallen hè waar waar onze industriële productie weer terug naar huis gehaald moet worden maar goed dat geluid laat zich vooral horen door het gekreun van de PAX om 6 uur 's ochtends naast zijn voertuig in het veld Nederland en moet zal moet en zal een Arsenaal maar ook een voedselmand je zijn voor vrijheid en voorzitter voor deze vrijheid ben ik zelf vijfmaal in Afghanistan geweest en meermaals in Afrika en nog andere locaties maar ik heb vervolgens ook ingezet in het bedrijfsleven als ambtenaar op het ministerie in Plein 4 als wetenschapper aan de Nederlandse defensieacademie maar ook de afgelopen eh zes maanden 7 maanden als Tweede Kamerlid echter had ik hier vandaag niet gezeten zonder het offer van 25 Nederlandse militairen in Afghanistan en dankzij hen weet ik de prijs van elk leven wat voor onze vrijheid gegeven wordt en de slagvaardige krijgsmacht waar ik als staatssecretaris aan wil bouwen is zodat hun offer niet ver niets is geweest en voor zich ga afronden mijn handelen als staatssecretaris is gebonden aan het hoofdlijn akkoord En nog vorm te geven van vorm te geven regerings programma en voorzitter vanuit de tweede kamer hoor ik de afgelopen maanden een duidelijk mandaat dat luidt doe meer neem gecalculeerd risico en toon initiatief en voorzitter hiermee ga ik de komende jaren samen met jullie aan de slag en ik wil jullie bedanken voor de tijd deze ochtend en kijk er naar uit om al jullie vragen te beantwoorden nokout nokam Dank u wel meneer tuinman dan is de afstap voor het stellen van de eerste vraag één vraag voor de Noordkamp ga G dank voorzitter Er is een vraag aan de heer brek eh in reactie op het hoofdleider Twitter gezet dat de Nederlandse steun aan Oekraïne en tegen de Russische agressie Rock Solid is eh betekent dit dat iedere twijfel of terughoudendheid in het steunen van Oekraïne wat hem betreft een rode lijn iser brekel Nou zoals ik aangaf Ik vind het steunen van Oekraïne essentieel eh Oekraïne brengt op dit moment het hoogste offer vallen dagelijks in de eh op het slagveld en in de loopgraven vallen er vele doden eh vooral gark bijvoorbeeld stad is gark wordt nog dagelijks gebombardeerd Eh ik vind dat we Oekraïne moeten helpen om zich daar tegen te verdedigen en zij verdedigen niet alleen hun eigen vrijheid en veiligheid Maar ook dat van ons en ik vind dat we steeds naarmate de oorlog zich ontwikkelt steeds moeten kijken hoe wij Oekraïne zo effectief mogelijk daarin kunnen steunen Eh en dat hebben we ook in de afgelopen twee jaar gezien dat die steun zich steeds gaand weeg ontwikkelt en dat hij ook verandert en we zullen steeds Zullen we moeten kijken wat we daarin kunnen doen eh natuurlijk levert dat ook eh voor Defensie levert dat soms dilemma's en discussies op hè want sommige eh als bijvoorbeeld gaat om luchtafweer even als voorbeeld het liefste zijn natuurlijk Oekraïne maximaal helpen met luchtafweer eh maar we hebben ook ons navel grondgebied te verdedigen eh dus als eh de heer nokam mij de vraag stelt van staat uw steun aan Oekraïne verheven boven enige twijfel dan is dat ja eh ik eh ik zal me daar volop eh voor blijven inzetten eh betekent niet dat we Zom maar alles kunnen doen hè We zullen ook moeten kijken naar eh steeds in de afweging van Wat hebben we heeft onze krijgsmacht nodig eh wat heeft de NAVO nodig en met alle cre creativiteit kijken hoe we zowel onszelf kunnen verdedigen als Oekraïne kunnen steunen dan is het woord aan de heer dassen ja voorzitter dank eh dank voor de introducties felicitaties aan beide heren eh die ook uit de defensiecomplex debatten ehm heb ik dat horen beamen en ook horen eh zeggen eh de heer tuinman eh daarentegen heb ik ook een paar keer een motie zien eh niet zien steunen eh die daartoe oproept en één van die moties is wel de bedoeling dat u tot een vraag komt hè Niet een lange inleiding Ik kom nu Tot de vraag voorzit één van die moties is eh de motie pierie Veldkamp eh waarin opgeroepen wordt om Nederland een voortrekkersrol te laten blijven zijn eh en die heeft de heer tuinman eh destijds niet gesteund en ik wil graag van de heer tuinman horen of hij van mening is dat Nederland een eh voortrekkersrol eh moet blijven spelen en hoe hij dat voor zich ziet het woord is aan de heer tuinman nou Dank u wel voorzit ook eh danken voor de heer eh dassen voor eh ja deze prima vraag eh de de de steun de steun aan Oekraïne Ja staat wat dat betreft als een huis hebben ook in het hoofdlijnenakkoord hebben dat denk ik goed weggezet Het is financieel dat is militair maar dat zeker ook is dat eh is dat Morel dus wat dat betreft kan ik eh daarmee eh uw zorgen eh weghalen dat dat eh aan enige twijfel eh onderhevig zou zijn we hebben het over een plek of de positie als als voortrekker ik denk eh de positie die Nederland nu inneemt in die voortrekkersrol dat het een goede positie is dat het ook een positie is die past bij eh hoe Nederland naar de wereld kijkt en die ook past bij eh de plek die Nederland eh betekent zowel als één van de founding fers hè de oprichters van de EU maar ook als één van de oprichters eh van de NAVO dus dat eh dat dat past erbij en ehm ik denk eh niet eh dat eh dat in de toekomst eh gaat veranderen en eh daarmee eh denk ik dat eh de steun voor Oekraïne Ja ook voor eh mijn partij BBB eh geborgd blijft Ik denk ook dat hij goed moet kijken wat we hebben gedaan de afgelopen eh maanden aan eh andere moties die we hebben ingediend op eh op allerlei vlakken en wat we uiteindelijk hebben ondersteund als je terugkijkt mijn inbreng in de verschillende debatten ook het debat wat we hebben gehad over de staat van oorlog in eh in Europa en ziet u dat eh mijn partij en ik zelf daar eh de naan Oekraïne eigenlijk altijd eh nou garandeer en daar eh een genuanceerd beeld of opbouwt en ik denk eh dat ik daarmee u vraag beantwoord heb dan is het nu de beurt aan de heer Erkens om zijn vraag te stellen ja dank voorzitter en ook vanuit mij ehm complimenten aan de heren die ik heel als fijne Collega's heb gehad Aan deze kant van de tafel Ik hoop vaak met hun de dekens te mogen kruisen Ik wens ze veel succes en eh voorzit Z uiteraard ook de de laatste positieve woorden zijn tot hun afscheid weer natuurlijk zo gaat het de kamer maar ik wens u veel succes en het zijn gewaardeerde collega's altijd geweest mijn vraag is aan de heer tuinman als eh beoogd staatssecretaris De Heer timan heeft een eh een roemrijke carrière als eh militair eh ontzettend veel ervaring bij defensie opgedaan zijn politieke ervaring eh was korter in de kamer aantal maanden hebben we samen kunnen werken eh Hoe gaat de heer tuim samenwerken met de kamer als het aankomt op gevoeliger dossiers waar toch breed maatschappelijk draagvlak op cruciaal kan worden denk aan meer verplichtende elementen bij het dien jaar meneer tuinman voorzitter dank eh voor deze vraag van heer erkin en eh ik moet eh de kijkers thuis dan wel even iets over over uitwijden We spreken er vaak ook in e in de zijlijnen We spreken er met elkaar over hoe je ermee om moet gaan we hebben ook vaak met diverse collega's die aan de andere kant van de tafel zitten in de defensie commissie het over gehad van Hoe ga je nou uiteindelijk om hè vanuit eh Het Kabinet maar ook richting de kamer op het gebied van van transparantie en ik denk eh dat eh mijn lijer zal zijn eh de lijn die het afgelopen kabinet ook heeft eh heeft gevoerd ik denk dat op het gebied van eh sensitieve dossiers ook wat u heeft over di jaar en laat me dan proberen dat uit te leggen waar ik denk dan dat die sensitiviteit in zit hè dus het di jaar is eigenlijk een een een oplossingsrichting hè die het vorige kabinet of het huidige kabinet nog heeft neergelegd maar ik denk dat we prima mee vooruit kunnen en dan gaat er eigenlijk over dat de hoeveelheid aan eh personeel als militairen die we uit daadwerkelijk kunnen aantrekken om alle plekken te vullen in de krijgsmacht om te kunnen voldoen aan eh de NAVO criteria dat het op dit moment wel stockt en eigenlijk nijpend is ze hebben te weinig mensen om daadwerkelijk al die plekken te kunnen vullen dus aan de ene kant eh moet je denk ik het signaal afgeven in de samenleving eh dat er daadwerkelijk eh een dreiging buiten is hè en die dreiging of dat nou Rusland IS of we kijken naar eh eh eh richting Afrika dus die die is er Ik denk dat je dat goed moet eh moet verworden aan de andere kant denk ik dat we met z allen ook goed duidelijk moeten maken en dat heb ik ook mijn eigen rol in eventueel straks als eh staatssecretaris wat dan eh de plek is van eh nou ja eh jongeren in die krijgsmacht en eh ik denk wel dat eh we daar stap in moeten zetten hè de de de demissionair staatssecretaris is nu gekomen met een een dien model hè wat een aantal schillen betekent dat je kunt opschalen kunt afschalen En ik bedenk Ja ik denk dat eh dat we daar eh ja goed eh over eh moeten communiceren dat betekent dus de de dreiging wat het betekent van de samenleving moet het gebeuren Helders moet zijn maar dat je ook voornamelijk eh duidelijk moet maken eh ja wat eh wat het uiteindelijk in dat di Ja betekent en dat ga ik samen met eh met eh deze commissie eh de komende maanden jaren eh verder uitwerken dank meneer Pol Ja dank u wel voorzitter en mijn vraag richt zich ook tot de heer tuinman allereerst grote waardering voor zijn inzet namens onze partij de PVV niet voor niets is hij onderscheiden met de militaire willemsorde ehm en de vraag die er over gaat is de afgelopen maanden heb ik de heer tuinman als een zeer creatieve man mogen leren kennen en ik zou hem graag willen vragen hoe hij die creativiteit gaat inzetten voor de grote uitdagingen waar Defensie voor staat als het gaat om bijvoorbeeld ons Defensie projecten overzicht ongelooflijk veel materieel dat aangeschaft moet worden ehm met kans op vertraging Hoe gaat de heer tuinman ervoor zorgen dat onze militairen op tijd in het beste spul kunnen rijden wat Ze verdienen Deer eh Dank u wel voorzitter weer treffende vraag nou eerst iets over die Willems Orde u zegt dat dat eh aan mij toekomt Nou ik zie dat wel zo hè ik ben een drager van die Willems Orde maar ik ben dat niet Ik eh wil altijd bij zeggen dat ik dat eh met 75 andere collega's met tas 55 in 2009 in Afghanistan dat het zover eh gekomen is en ik had ik het liefst gewild dat ik de dingen 75 stukjes uit elkaar kon slaan en die ook eh daar zo kunnen laten vallen die dat eh die dat ook verdienen en misschien dat daar een deel van die creativiteit waar de heer Pool op uiteindelijk inzit u heeft het over eh er is een grote opgave op het gebied van eh van materieel Ik denk dat iedereen dat ziet ik eh ik erken dat zeer zeker Ik heb daar in verschillende debatten ook eh voorstellen over gedaan en ik denk eh de creativiteit even plat gezegd waar die zou in kunnen zitten is in het idee dat ja ik zeg altijd dat een beetje in het Engels hè boots in the ground or is right hè is de mensen die daadwerkelijk in het veld staan of daadwerkelijk in de inkoop eh in de inkoop eh keten zitten hè of dat nou eh de juristen zijn of de daadwerkelijk inkoop hebben het over het algemeen hebben die gelijk waarbij ik niet wil zeggen dat ze technisch gelijk hebben maar het feit dat ik me moet realiseren dat ze gelijk hebben zorgt ervoor dat ik bereid ben om ook te luisteren wat de knelpunten de problemen zijn om ze uiteindelijk weg te halen Ik denk een ander deel van die creativiteit of misschien een net iets ander aanpak hoe je dat noemen wilt zit er niet zozeer in om te versnellen in de zin van We hebben nieuwe eh noem je ze Fast track hè dus nieuwe snelle inkoopprocedures nodig maar ik denk dat het juist omgekeerd werkt hè dus we hebben tijd terug is er een Tap stap gezet om versnelling in het verwerven van materieel op te zetten uiteindelijk betekende dat dat als eh een materieel project door eh de hele het hele proces heen moest dat het van 15 handtekenen naar 17 handtekenen g gaan en eh dat wat ik tegen de heer Paul wil zeggen dat is eigenlijk wel de verkeerde Trend hè dus creativiteit zit er me in om dat terug te bouwen je wil uiteindelijk minder handtekeningen meer bevoegdheden lager in de organisatie wegleggen het past ook bij een krijgsmacht Waarom past dat want dat is eigenlijk wat eh wat altijd missi mentaliteit noemen hè dus de opdracht staat wat dat betreft voorop en eh nou laten we daarbij houden dat ik eh op die manier eh me daar wil voor will gaan inzetten Dank u wel meneer van oostenbrug Dank u wel eh voorzitter ehm allereerst eh eh felicitaties ook aan eh beide heren eh voor eh jullie eh voordracht eh we hebben daar eh Met belangstelling kennis van genomen ehm ik heb een vraag voor de heer Brekelmans aankomende zaterdag is het 20se editie van eh Veteranendag tevens eh bestaat de veteranenwet ook eh 10 jaar op dit moment zijn er ehm nou om erbij 100.000 eh veteranen in ons land actief en postactief en enkeling zelfs politiek actief ehm erkenning en waardering is van groot belang ehm en toch eh spreken we daar vaak over dat daar nog slagen in gemaakt moeten worden vraag Kunt u komt hij goed Kunt u aangeven wat uw ideeën zijn voor een eh beter en uitgebreider veteranenbeleid Waar zitten wat u betreft eh de verbeterpunten meneer Brekelmans Nou de heer van oostenbrug noemt zelf al twee hele belangrijke woorden dat gaat om erkenning en waardering eh allereerst en ik denk wat ik zelf ook belangrijk vind is om daar over in gesprek te gaan met eh veteranen hè Waar Op welke momenten of op welke gebieden eh voelen ze die waardering wel eh wel wanneer voelen ze die juist niet ehm ik weet dat er in de afgelopen jaren ook al eh veel verbeteringen gelukkig in zijn aangebracht eh maar dat kan nog een heel stuk beter en ik heb zelf twe jaar in de Verenigde Staten gewoond en als je ziet hoe daar ook publiekelijk met veteranen wordt omgegaan eh hoe dat eh Zij worden vereerd Ook op sommige symbolische momenten eh dat is echt wel anders dan hoe wij dat in Nederland doen dus ik vind dat we daar ook veel lering en inspiratie uit kunnen halen een ander punt is natuurlijk de de zorg voor veteranen en ook de psychische zorg eh we weten dat eh Nou heel veel militairen die op op uitzending zijn geweest dat die eh terugkomen met psychische klachten eh soms niet alleen direct maar soms ook vele jaren later eh en ik vind dat we daar ook goed naar moeten kijken nou Welke eh welke problemen zijn daar en dat kun je volgens mij niet allemaal op één hoop gooien zijn heel veel verschillende varianten en dat je per ehm nou ja eigenlijk type probleem of per eh groep eh mensen ook kijken van nou hoe kunnen we nou zorg bieden ook psychische zorg die daar goed op aansluit eh dat dat vind ik ik zelf eh vind ik dat enorm eh belangrijk ehm wat ik nog in mijn mijn introductie eigenlijk wilde zeggen en waar ik door tijd niet aan aan toe kwam is dat eh sloot eigenlijk precies hierop aan want ik heb uiteraard niet eh ik heb geen militaire ervaring zelf en ik eh mijn eh ik ben enorm eh trots en vereerd dat ik met eh de heer tuinman eh met zijn militaire staat van dienst mag gaan samenwerken en ja hoe hij dat zelf ook net beschrijft dat hij die eh de militaire willemsorde die hij heeft ontvangen dat hij niet voor zichzelf ervar maar als team dat vind ik echt prachtig en is ook tekenend Hoeveel eh of eigenlijk denk ik All maar Hoeveel militairen bij eh bij Def feny zijn ehm ik heb dat ik heb dat zelf in in mijn eigen familie in die zin eh meegekregen dat ik kom uit een een hele eh normale familie eigenlijk uit Brabant eh maar er is één familielid dat was mijn overgrootvader eh de vader van mijn eh de opa van mijn vader Da werd altijd met extra eerbied wer daar over gesproken en extra veel ontzag hij ehm heeft bij de Hij was beroepsmilitair bij de marine eh was ook vlieger heeft op een onderzeeboot gevaren en in de Tweede Wereldoorlog eh was hij in Indonesië en vochte tegen de Japanners eh en ook krijgsgevangen geweest ehm en eh over hem ehm werd wordt in mijn familie altijd dat is de held van de familie eh en op die manier wordt er ook in mijn familie wordt er over hem gesproken en ik ben me er heel goed van bewust dat er in Nederland tienduizenden en als je alle veteranen bij me ook opt dat Z 100.000 van dat soort Helden zijn eh die dat voor Onze samenleving heb hebben we betekend bereid zijn en bereid zijn geweest om het hoogste offer te brengen en ik vind dat we hen ook met die respect en met die eerbied altijd moeten behandelen Dank u wel meneer Van Meer Ja dank u wel eh voorzitter de heer tuinman eh zei al dat we ontwaken uit naoorlogs pacifisme en de heer Brekelmans die meldde al dat eh we moeten toewerken naar een weerbare samenleving Ik denk dat wij allemaal opgegroeid zijn met Disney maar nu eh wat andere beelden te verwerken krijgen als Nederlandse samenleving maar ik heb een vraag aan de heer Brekelmans hoe gaat u ervoor zorgen dat er ook draagvlak in de maatschappij is voor de Ja wat mensen dan overlast noemen dichtbij van defensie dus dat gaat dan om eh vliegbewegingen eh mogelijke risico's opslag van mintie eh dat soort zaken Hoe denkt de heer Brekelmans dat wij draagvlak in de ma hiervoor gaan verbeteren want dat is nu zeer laag meneer Brekelmans Ja ik denk dat twee twee elementen daarin eh van belang zijn eh allereerste is het eh als het gaat kijk eigenlijk uiteindelijk gaat het vaak om specifieke locaties waar iets is het kan geluidsoverlast zijn Het kan zijn dat er eh sprake is van eh vervuiling Het kan zijn dat er ehm als we bijvoorbeeld ga om gebruik van de spoor ik rij zelf iedere dag met de trein nou op het moment dat de militair materieel over het spoor vervoerd moet worden dat de treinen vertraagd zijn eh volgens mij is het vooral van belang en daar zullen wij ook samen in optrekken ligt ook voor een heel groot deel eh in de portefeuille van de staatssecretaris maar dat dat zullen we ook zeker samen doen is met eh alle betrokkenen daarover in gesprek gaan om er natuurlijk voor te zorgen dat we een juiste balans vinden tussen aan de ene kant wat nodig is eh en aan de andere kant dat dat op een manier gebeurt Waar in samenwerking met de omgeving waardoor er ook sprake is van draagvlak eh dat is eigenlijk op zou kunnen zeggen op microniveau op macroniveau denk ik dat we eh ook een belangrijke als bewindspersoon een belangrijke taak hebben om uit te blijven leggen en toe te lichten hoe groot die dreiging is en waarom het dan ook nodig is om meer ruimte te geven aan Defensie eh als wij eh meer wapensystemen aanschaffen en daar meer militairen voor nodig hebben Ja daar zal ook mee geoefend moeten worden om ervoor te zorgen dat die wapensystemen kunnen worden ingezet ehm als wij onze eh de defensie aan de aan het oostfront zeg maar in de Baltische Staten willen vergroten Ja een deel van dat militaire materieel dat komt binnen Via de havens van Rotterdam en Vlissingen en zal vervoerd moeten worden eh naar oost-europa eh daar zal onze eh Onze samenleving daar zal Nederland zal Da ook de effecten van ondervinden dus volgens mij is de combinatie van eh op macroniveau heel duidelijk uitleggen ehm hoe groot die veiligheidsdag is wat daarvoor nodig is om ons daar tegen te beschermen en ook Welke offers dat soms en welke z dat van de samenleving zal vragen en dat gecombineerd met op lokaal niveau op microniveau heel intensief het gesprek aangaan met iedereen die daarbij betrokken is eh om ervoor te zorgen dat dat op een zo'n draagbare manier eh met draagvlak gebeurt Dank u wel dan kunnen we nu gaan luisteren naar de vraag van mevrouw Van der Werf Dank u wel voorzitter en ook mijn eh felicitaties aan eh beide heren aan de overkant van deze zaal Ik wil nog even terug naar eh Oekraïne ehm collega Kamerlid die noemde een paar maanden geleden het feit dat het eh daar wel weer veilig is om vluchtelingen naar terug te sturen Ik keek daarvan op ehm en dat in combinatie met eh de nieuwe coalitiepartner PVV waar eh de steun aan Oekraïne ook op zijn beste wispelturig te noemen is eh maak ik mij wel zorgen over dit onderwerp ehm nu eh zei de heer tuinman daarnet over onze steun staat als een huis en dat vind ik goed nieuws maar het zou natuurlijk zomaar kunnen zijn in die verhouding met die vier partijen Waarbij er twee eh wat Mind minder enthousiast zijn dat die steun toch afbrokkelt en dan ben ik benieuwd hoe pakt u dan uw rol op eh zowel binnen uw eigen partij als binnen de eh coalitie waarbinnen u opereert meneer temmen ja voorzitter ik ve wel lastig dat mevrouw van de Werf heeft over enthousiasme Ik zou dat niet in deze zwaarwichtige eh afwegingen willen noemen Ik denk dat het de noodzaak is en de noodzaak is daar om uiteindelijk eh Oekraïne de steun te geven die noodzakelijk is eh zodat ze daadwerkelijk datgene kunen zichzelf eh wat dat betreft eh kunnen verdedigen Er zijn inderdaad eh mevrouw Keizer heeft een aantal uitspraken daarover gedaan dat eh dat is eh dat is ook wat dat betreft prima eh het tweede wat hij zegt is van eh dat er eh misschien wel twee partijen zijn die eh eventueel zouden twijfelen over aan de steun dan lees ik even dat één die van die partijen dat dat eh dat dat mijn partij is nou daar kan ik u van ze ook al aangegeven kan ik u van verzekeren dat dat niet het geval is wat ik wel kan doen is h eh een beetje met meenemen in eh hoe wij in onze eigen fractie over eh Oekraïne spreken zoals dat ook in mijn eh in mijn introductie heb aangegeven hè oorlog is iets niet niet iets wat je wilt hè dus de beste eh verdediging tegen oorlog is daadwerkelijk je voorbereiden op oorlog zodat de ander dusdanig afgeschoren wordt dat hij uiteindelijk er niet in ja dat hij er eigenlijk niet instapt en daarin hebben wij met zijn allen een collectieve eh fout gemaakt dat gaat eigenlijk al tot een jaar of 10 terug hè je kunt de historie erop naslaan of dat e Georgië is abchazië ossetië Hè de afvallige provincies of dat het uiteindelijk eh het innemen van de Krim of de donbas is maar dat laat ik aan iedereen daar hebben zijn we natuurlijk wat dat betreft eh nalatig geweest en op dit moment eh Betekent dat dat wij ook een morele verplichting hebben om eh Oekraïne die eh steun te leveren die noodzakelijk is zodat eh zij hun recht op eh zelfverdediging zoals dat zowel in de EU als in de de VN eh dat dat eh omschreven is eh ja dat eh dat voor elkaar kunnen krijgen en nogmaals in eh in mijn fractie spreken we hier veel over we spreken hier heel veel over in mijn fractie spreken we niet alleen met de Tweede Kamer We hebben een partij ondertussen opgebouwd die bestaat uit 16 eerste kamerleden we hebben Nou heel veel mensen in de provincie zitten ook in de Wetens in de waterschappen ook in de wetenschap trouwens maar ook in die waterschappen Ja wij spreken daar veel met elkaar over en wat ik goed vind is ik word zelf vaak ook gechallenged want ik heb ook soms Wels de neiging om in een militaire strategische modus te gaan denken en zeggen Je moet dit doen Je moet dat doen en we moeten meer tanks hebben we moeten meer vliegtuigen hebben maar dat is wel ook altijd goed om de zaken af te wegen hè dus de calculus van de andere kant hè dus die je tegenstander of Rusland moet je er ook altijd goed in in nemen en wat wij dus in eh in onze in onze fractie doen en onze partij eigenlijk is continu al die verschillende perspectieven eh naast elkaar neerleggen en over het algemeen eigenlijk altijd wel komen op eh ja de juiste beslissing uit maar ook wel draagvlak binnen onze eigen gemeenschap en eh ik denk dat eh eh de sessie die ik vaak heb eh in de in de provincie met allerlei eh lokale en eh en en regionale BBB fracties zijn vaak de meest interessante en die geven mij vaak ook weer verschillende perspectieven op ehm nou ja de kasis in Oekraïne waar je in instantie nog niet over na heb gedacht en dat is denk ik eh ja hoe wij erin zitten meneer van Meeren Dank u wel eh meneer de voorzitter mijn vraag is gericht aan de heer Brekelmans beoogd minister van defensie Ik heb kennis genomen van zijn eh cv dat hij de commissie heeft doen toekomen maar wat ik daarop mis dat is zijn lidmaatschap van de trilaterale commissie zoals wel vermeld staat op de website van de trilaterale commissie en mijn vraag is of de heer Brekelmans hier iets meer over kan vertellen zoals wanneer dat lidmaatschap is aangevangen door wie hij is uitgenodigd en wat het lidmaatschap precies inhoudt meneer Brekelmans Ja ik heb het niet op mijn cv gezet Het is ook geen eh nevenfunctie het is niet dat je in een uur zit of daar een actieve rol in vervuld eh ik ben In mijn herinnering ben ik daar eh vorige zomer voor gevraagd ehm en eh dat kan als je Kamerlid bent eh kan niet als je eh bewindspersoon bent dus ik eh heb me daar inmiddels ook weer van afgemeld eh en ik ben nooit bij een bijeenkomst geweest want eh er was een bijeenkomst in het najaar en toen kon ik niet eh en die in het voor jaar die eigenlijk net is geweest heb ik ben ik niet naartoe geweest omdat ik bewindspersoon word dus ik heb niks gedaan dan kijk ik even naar eh allen eh of er behoefte bestaat aan een tweede ronde zoveel als jullie zoveel als u wilt zoveel rondes Als u wilt maar ik moet wel steeds even checken of er behoefte aan is daar begin ik Dus iedere keer mee en dat is het geval ja nou dat gaan we dan zien meneer Noordkamp dank voorzitter nog een vraag aan de nog een vraag aan de heer eh heer Brekelmans U werkt straks samen met eh de heer tuinman U bent er ook vertoof zeu zojuist samen eh zijn jullie verantwoordelijk voor een eh eh zeer relevante eh eh ministerie en nog even terug op Oekraïne eh afgelopen februari eh stemde de heer tuinman eh eh en de BBB de PVV maar ook eh de heer tuinman zelf tegen de motie van de leden pot en Boswijk die uitsprak dat Nederland zolang eh mogelijk minimaal op hetzelfde niveau Oekraïne moet blijven steunen eh hoe beoordeelt u het stemgedrag van de heer tuinman op deze motie van afgelop in afgelopen maand was voor meneer Brekelmans ja eh voorzitter ik ik ehm ik begrijp de vraag maar ik ik ga niet het stemgedrag van BBB op moties becommentariëren eh ik weet uit mijn eigen ervaring kijk er kunnen altijd redenen zijn in de specifieke formulering of in een overwegende van een motie dat zal voor je nooit k net zo gelden waarom je voor of tegen de motie stemt eh hoe ik eh het afgelopen eh driekwart jaar Hoe lang is het eh 7 maanden eh met de BBB ook met de heer tuinman heb samengewerkt werkt is juist ook om te kijken hoe we die steun aan Oekraïne kunnen vormgeven en hoe we die verder kunnen voortzetten eh en ik heb net ook het antwoord van de heer tuinman gehoord in zijn een rol als eh aanstaand staatssecretaris van defensie en ik eh nou met het reer akkord in de hand met de woorden die de heer tuimel net zei geen enkele twijfel dat we daar op een goede manier invulling aan kunnen geven eh en ik zie er ook naar uit om mijn eigen ervaring die ik daarmee heb eh politiek gezien maar ook in mijn eerdere werk om dat te kunnen combineren met de alle ervaring die de heer tuinman heeft en volgens mij kunnen we daar eh elkaar perfect in aanvullen meneer dassen Ja Helder antwoord ehm misschien een kleine vervolgvraag eh want ik snap dat de heer Brekelmans dat niet naar het verleden gaat doen maar misschien wel naar de toekomst eh deze coalitie berust namelijk op vier partijen waaronder de bvb en de PVV die hebben eerder meermaals eh tegen steun eh aan Oekraïne eh gestemd eh Dus mijn vraag is aan de heer Brekelmans op het moment dat dit richting de toekomst eh gebeurt en deze coalitie dus blijkbaar niet op de steun in ieder geval van de PVV kan rekenen wat is dan de ehm conclusie die hij daar zelf aan hangt meneer Brekelmans Ja de heer dassen die eh eh zoals ik hem ken verleidt mij om een pad in te lopen een hypothetisch pad ehm wat volgens mij eh niet Niet zo heel eh relevant is op dit moment omdat er een hele duidelijke afspraak in het regeerakkoord is gemaakt in het regeerakkoord staat heel duidelijk dat we de steun aan Oekraïne in alle opzichten zullen voortzetten eh daarbij zijn ook door Het demissionaire Kabinet eh zijn er al miljarden voor de komende jaren toegezegd nog nog meer dan eh Door sommige oppositiepartijen of Door sommige partijen in de kamer zelfs was voorgesteld als een soort van minimum om aan Oekraïne te geven eh dat is voor de komende jaren in stand gebleven en daarnaast is eh Oekraïne eh buiten de kaders geplaatst ze naan Oekraïne Nou klinkt dat heel technisch maar wat dat in feite betekent is dat als we gaandeweg eh willen besluiten om meer uit te geven aan steun aan Oekraïne eh dat dat in het saldo loopt en niet betekent dat er bezuinigd moet worden op andere kosten Eh en dat is echt wel hè politiek gezien is dat iets heel belangrijks eh dus met het regeerakkoord in de hand met wat ik iedereen daar sindsdien over heb horen zeggen eh met de afspraken die zijn gemaakt heb ik er alle vertrouwen in dat we eh de komende jaren de steun aan Oekraïne gaan voortzetten en minimaal op het niveau zoals we dat afgelopen jaar hebben gedaan ehm en op het moment dat daar discussie over ontstaat zull die discussie aangaan maar ik ga daar niet eh niet vanuit meneer erk Ja dank voorzitter mijn tweede vraag is eh en de heer Tuinman En het komt omdat de heer Van Meer mij verleid heeft hem ook een soort gelijke vraag Z stellen want eh ruimte voor Defensie is eh belegd bij de staatssecretaris normaliter dus ik ben ook wel heel erg benieuwd van de heer tuinman hoe hij omgaat met de ruimtebehoefte van defensie eh draagvlak daarin is cruciaal eh de komende jaren en tegelijkertijd Zullen we niet iedereen tevreden kunnen stellen is voor de heer tuan dan het verkrijgen van draagvlak op alle vlakken belangrijker dan dat Defensie alle ruimte krijgt die ze nodig heeft of of zal die ruimte voor Defensie voor hem dan toch voorop staan na alle pogingen om tot draagvlak te komen de tuinman Dank u wel voorzitter één van mijn eerste parlementaire activiteiten was een eh een mondelinge vraag aan de staatssecretaris eh van Defensie van de Maat dat ging precies over eh de vraag die de heer Erkens stelt hè dus eh Ik noemde dat toen een eh een zwaarwichtige belangenafweging hè tussen Enerzijds de belangen van het individu of de regio en eh andere kant eh de belangen van ja het nationale belang van Veiligheid en eh ik denk dat eh wat er heel goed bijpast is eigenlijk het eh het mantra of het Etos van de krijgsmacht hè beschermen wat ons dierbaar is en ik denk dat hier in besloten zit die zwaarwichtige belangen afwerking dat is dat boordje dierbaar dus in de Enerzijds moet je beschermen wat je dierbaar is maar de andere kant hebben wij als samenleving maar ook wij als parlementariër en wij ook Ook als als bewindspersonen maar ook met onze hele eh eh bewin Team straks ook de verantwoordelijkheid om vast te stellen wat ons dierbaar is wat is dat dan wat je dierbaar is en ik denk dat dat eh dat dat belangrijk is en ik denk dat eh het draagvlak en die ruimte voor Defensie dat die namelijk hand in hand met elkaar gaan zodra jij goed investeert in het draagvlak en ik wil daar best Z meteen nog een beetje uitweiden op hoe ik dat zie dan is er wat dat betreft ook meer ruimte om voor Defensie in eh te investeren de heer eh Erkens heeft eh eh volgens mij twee weken geleden een eh een Ja een positie paper of een opiniestuk of in elk geval een stuk in eh volgens mij was het eh NRC over eh over eh ruimte ingezet Ik heb de mogelijkheid gehad om daar nog even op te kunnen reageren en ik denk ook dat je daar goed in kunt zien is dat we uiteindelijk elkaar wel eh wel kunnen vinden uw positie was min of meer van eh ja Not In My backyard hè dus als mensen zeggen van ja allemaal leuk We hebben f35 nodig we hebben munitieopslag complex nodig Dat snap ik maar niet in mijn eh in mijn achtertuin hè dat dat niet gaat werken maar gewoon bij iemand in zijn achtertuin een munitie complex gaat werpen dat gaat ook uiteindelijk niet werken en ik geloof wel dat ook eh dat wij eh Nou ja mijn mijn rol straks als eh als beoogd staatssecretaris ook om alles in het werk te stellen op het gebied van Innovatie om te kijken hoe kun je de zaken dusdanig organiseren dat je dat slim doet want de opgave voor ruimte in Nederland is niet alleen enkel eentje van Def fency is er niet enkel eentje van wonen is er er niet enkel eentje van Landbouw of van energie maar is een opgave die en een puzzel die we met z' allen eh ehm moeten leggen Dus nogmaals ik onderschrijf de zwaarwichtige belangenafweging van het beschermen wat ons dierbaar is en te definiëren wat on dierbaar is en ik denk dat dat met elkaar hand in hand kan gaan meneer pool Dank u wel voorzitter en volgende vraag van mij is aan de heer breuken Ik vond het mooi hoe hij zojuist vertelde over zijn persoonlijk familiegeschiedenis en daarom de volgende vraag voorzitter afgelopen maandag werd duidelijk in debat met de minister van defensie dat het van Heuts vadel wederom niet aanwezig zal zijn op de Indi herdenking van 15 augustus Hoe kijkt deze minister na de afwezigheid van dat vaandel op zo'n belangrijke herdenking als we weten dat dat vaandel de tradities van het kneel met zich meedraagt en dat bij de invasie van Japan van nederlands-indië honderden KNIL militairen hun leven hebben gegeven en dat zo'n vadel dan op zo'n belangrijke dag afwezig is steekt heel veel veteranen dus ik ben benieuwd naar de opvatting van de minister hierover was beoogd minister Laten we niet op de zaken vooruitlopen heel goed meneer Brekelmans ehm ja voorzitter Kijk ik heb zelf het eh het debat ook over het onderzoek naar Indonesië gedaan eh en daarin heb ik zelf ook gemerkt hoe ehm hoe gevoelig alles ligt en dat weet ik ook vanuit mijn e geschiedenis mijn eh mijn oma en mijn oudtante Eh dus de dochters van eh mijn overgrootvader waar ik net over sprak eh die hebben in een jappenkamp gezeten en eh 15 augustus was tot op eh ze zijn eh allebei overleden inmiddels Maar eh tot op de laatste eh in laatste jaren was dat een dag die stress met zich meebracht en eh stress bezorgde ehm omdat dan weer herinneringen naar boven kwamen omdat eh eigenlijk Die die hele geschiedenis eh weer opnieuw werd eh werd herleefd En dat heb ik zelf eh ook eh ervaren toen Rond eh de parlementaire behandeling van dat onderzoek De gesprekken die ik zelf met veteranen heb gehad eh dat eigenlijk alles daaromtrent dat dat eh de ene of de andere kant op gevoelig kan liggen eh ik zeg daarbij nu in alle eerlijkheid dat ik niet alle in zijn ouders rondom dit specifieke vaandel ken eh dus eh ik eh op het moment dat dat eh op mijn eh bureau ligt zal ik me daarin verdiepen en zal ik eh kijken Naar alle gevoeligheden die daar omtrent eh spelen eh maar ik ik weet op dit moment gewoon niet voldoende details om daar om dit nu specifiek daar in HK antwoord op te geven meneer van Oostenbrugge Ja dank u wel eh voorzitter Ik zal het kort houden eh vraag aan de heer tuim eh Defensie staat eh bekend als een pracht organisatie eh Naast het feit dat u kennis heeft van dingen die heel goed gaan in deze pracht organisatie Heeft u ook van binnenuit kennis van dingen die niet goed gaan binnen eh deze organisatie kunt u aangeven in hoeverre u verwacht dat deze kennis u Ja gaat helpen of juist hinderen in het nemen van beslissingen binnen die organisatie kunt u daar wat over zeggen meneer tijman ja dingen die goed gaan die niet goed gaan Ik denk dat eh elke organisatie ik heb niet alleen bij de krijgsmacht gewerkt Ik heb ook wat eh wat jaartjes eh bij delo Consulting rondgerend En eh dus hun strategie praktijk en ook bij 15 verschillende grote bedrijven in transformaties eh in eh in de keuken mogen kijken en ik denk eh dat het allerbelangrijkste is is dat je als organisatie als bedrijf maar zeker ook als als krijgsmacht een cultuur hebt waarin je erkent dat de dingen niet goed kunnen gaan en ik denk dat dat het het eerste punt is ik denk het tweede punt eh wat belangrijk is is dat de krijgsmacht eigenlijk twee gedaantes en dat is mijn persoonlijke professionele eh ervaring waar eh de heer ehm van oostenbrug ook naar wijst en dat is Enerzijds is dat een een bureau administratieve werkelijkheid en de andere kant is dat een missie gedreven werkelijkheid en die missie gedreven werkelijkheid dat is waar wij de krijgsmacht eigenlijk altijd van kennen dus ze gaat op missie can do mentaliteit dus eh Je stelt ze een vraag ook al hebben ze te weinig spullen te weinig mandaat en dat zaken ze zorgen ervoor dat de Klus geklaard wordt en vaak gaat dat eh oh nog wel eens te kosten van eh het het eigen belang hebben daar net op het gebied van Veteranen en n mentale eh klachten hebben daar ook wel eh over gesproken de andere kant is een een werkelijkheid laten we het zo zeggen die we meer hier eh in Nederland terugzien waarbij eigenlijk alles of alles veel achter regels gestopt zit hè dat je van tevoren toestemming moet vragen dat je van tevoren je verantwoording moet afleggen en waar eigenlijk voor zeker de militairen en zeker onderofficieren hè Dat zit eigenlijk tussen de de de de soldaten en de officieren in vaak in de knel komen omdat dat die onderofficieren is het domein die de zaken Ja Waag moeten maken en ik denk dat eh dat dat eh de ja de gouden de gouden les is die ik meeneem en maar ook de les is en ehm ja het ding is wat eh in mijn achter hoofd me af en toe 's avonds als ik keer wakker houdt hè Dus kijk ook hier op het ministerie werken mensen knetterhard elke dag maar St altijd paraat als je ze opbelt dan want iedereen weet dat het ergens over gaat er zijn militairen en ook burgermedewerkers waar ook ter wereld die doen Ja klussen in in in in omstandigheden wa waar het ze het kunnen bekopen met hun eigen leven maar aan de andere kant zien we ook dat we de neiging hebben om eigenlijk alles vast te leggen in procedures in protocollen terwijl zeker eh die die krijgsmacht met gevechtskracht als als kernproduct juist het beste gedid Ja emission command noemen ze dat hè is dat opdrachtgerichte commandovoering Is dat wij straks met elkaar hè dus eh de heer Brekelmans en ik als beoogde be winst personen duidelijke guidance moet gaan geven wat is de Po richting die wij willen dat het eh Ministerie op op moet gaan en dat we zorgen dat de randvoorwaarden Daar zijn de kaders Daarvoor zijn en dat iedereen zich daar eh daar prettig eh in voelt en dat we ook hier zeg maar in in Den Haag in Utrecht in Den Helder in Breda ook die missi mentaliteit h die we van alle met zijn allen verwachten van die krijgsmacht eigenlijk dag in dag uit ja tentoon kunnen spreiden meneer ver meer Ja dank u wel voor voorzitter ik had dat Ik twijfelde of ik dat eerder zou doen maar ik wil graag eerst even een persoonlijk feit maken over eh de opmerking van de heer Noordkamp en de heer dasser nee nee dat gaan we allemaal niet doen hier nou ik ga dat wel doen want ik word daar persoonlijk Wij worden Daar persoonlijk door aangesproken nee nee nee we gaan dat nu niet doen we zitten hier om vragen te stellen Niet voor andere zaken eh en als wilde u dat dan ook bij die partijen als zij echt desinformatie verspreiden wil u dat dan ook gewoon aanpakken Nou dat dat is dat zijn zaken voor een debat of er sprake is van informatie of desinformatie dat gaan we nu niet doen Dit is geen debat Dit is een vragenronde aan kandidaat bewindspersonen en het kan me voorstellen dat u zich geraakt voelt door iets wat gezegd is dat moet u dan toch dat moet u dan toch in een in een debat aan de orde stellen niet in deze sessie dus dat dat ga ik niet toestaan maar ik luister Met belangstelling naar de vraag die u heeft voor de bewindspersonen Dank u wel voorzitter dan heb ik een vraag aan de heer Brekelmans is hij ook om in de kamer het aan de orde te stellen als volksvertegenwoordigers een politiek spel maken van onze nationale veiligheid is hij bereid om dat aan de orde te stellen als hij het gevoel heeft dat er een politiek spel gespeeld wordt rond zaken die onze nationale veiligheid aangaan meneer Brekelmans ik ik ben persoonlijk van opvatting dat als het gaat om onze nationale veiligheid eh en daaraan gerelateerd bijvoorbeeld steun aan Oekraïne dat we zoveel mogelijk weg moeten blijven van eh politieke spelletjes haakse spelletjes hoe dat ook genoemd wordt ik ben er eh heel trots op geweest de afgelopen eh drie of ja eigenlijk twe jaar sinds de Russische invasie in Oekraïne niet alleen dat we als Nederland in staat zijn geweest om veel steun te leveren maar ook dat we daar als parlement en eh breed eh zowel coalitie oppositiepartijen van links tot Rechts eh dat we daarin ehm vrijwel altijd heel breed samen optrokken en als we daar debatten over hadden dat dat hele waardige en goede inhoudelijke debatten waren eh dus dus dat is mijn persoonlijke opvatting eh straks als ehm minister van defensie heb ik natuurlijk in het parlement iets andere rol en past het mij minder om het gedrag of de inzet van kamerleden te becommentariëren eh maar ik zou wel steeds blijven uitdragen dat eh onze nationale veiligheid steun aan Oekraïne dat dat zo fundamenteel is en dat dat eh eigenlijk zoiets essentieels is dat dat wat mij betreft gebaat is bij een ehm nou ja bij een goed inhoudelijk debat eh en minder bij eh gebaad bij politieke spelletjes mevrouw van de Werf Ja dank eh voorzitter Ik heb nog een eh vraag voor de heer tuinman uw eh cv als militair is natuurlijk eh buitengewoon indrukwekkend eh met een hele grote staat van dienst eh voor Nederland en onze krijgsmacht eh maar het zal u natuurlijk ook niet eh ontgaan zijn dat eh politiek meebesturen in heel veel opzichten heel anders is en u zei daarover in uw brief als Tweede Kamerlid voor BBB heb ik een diepgaand begrip gekregen voor de politieke processen en besluitvorming in de Tweede Kamer Kunt u een eh voorbeeld geven van één van de lessen die u hier heeft geleerd en welke situatie was dan voor u een dusdanig leermoment dat u nu zegt ik heb dat diepgaande eh begrip gekregen meneer tu Jazeker ik kan me goed voorstellen die zegt van eh zes maanden is wel kort hè Maar wat ik ook erbij wil aangeven Ik heb vijf commissies gedraaid eh nou tegen de 100 eh debatten nu en eh dat heeft mij eh wat dat betreft wel eh voor een deel gepokt en gemazeld ik heb zo mijn hoogtepunten gehad en ik heb zo ook wel wat eh wat dieptepunt jes hier en daar eh geleden voornamelijk ook eh tegen u waardige collega de heer Pat not dus daar heb ik wat eh wel wat wat eh wat wat lessen uitgehaald en denk wat het allerbelangrijkste les is is dat het Mensenwerk is hè Je kunt nog net zo hard de degens Kruisen eh als eh als u dat wilt maar ik denk dat je de achter de schermen aan elkaar altijd eh de hand moet geven en als ik zo even hier kijk van mijn kant uit is dat eh door eh nou al die verschillende debatten uiteindelijk eh ook wel eh ook wel gelukt en het tweede wat belangrijk is ehm dat eh je vooruit moet denken en eigenlijk van daaruit moet terug redeneren de één van de redenen dat ik eigenlijk nooit eh geïnteresseerd was eh in eh politiek heeft ermee te maken dat het voor mij altijd eh waan van de dag was hè dus het reger reageren op eh op de actualiteit kijk de les die ik eh wat dat betreft erin heb geleerd is de actualiteit en de bouwstenen om zeg maar de richting en je belangen en de standpunten die je hebt naar de toekomst eh verder uit te bouwden en dat doe je niet in je eentje Dat doe je ook niet alleen met je fractie dat doe je door middel van samen te werken met andere eh partijen dat is straks is dat minder relevant en een even eh in in in een andere rol maar wat ook relevant is is dat je die ministeries erbij betrekt hè dus Enerzijds de bewindspersonen maar elk eh Ministerie want je hebt wel de neiging Als je nou ja van als als als Kamerlid eh nou richting een Minister of een een staatssecretaris kijkt is dat dat het is Maar vergis u niet eh ministerie van eh Defensie zijn eh Bijna 70.000 eh medewerkers er zit nog een eh een hele wereld achter Dus de les die ik daar wel in heb geleerd is eh nou misschien ook wel in de toekomst om die rol te kunnen besteden uit nou als beoogd staatssecretaris is dat ik de lijnen met u met eh uw partijen maar ook met de achterban altijd eh open zal zetten en dat zal soms best wel een worsteling gaan worden Dat zal soms ook best wel een worsteling gaan worden met eh nou ja de alle adviseurs in het ministerie zelf en danar ga ik eh de komende tijd eh met u een weg in vinden om eh nou die les hè dat eh politiek is Mensenwerk en dat je altijd die persoonlijke relatie moet houden en moet koersten hè dat eh eigenlijk eh ook eh vanaf nu ook voor de toekomst altijd te blijven inzetten Dank u wel meneer van meen Ja dank u wel de heer Brekelmans Die batal seerde zojuist zijn lidmaatschap van de trilaterale commissie en gaf aan dat eigenlijk helemaal niet als een nevenfunctie te beschouwen omdat het geen bestuur is of iets dergelijks ik zie dat hij andere lidmaatschappen van veel minder zeggende commissies wel allemaal heeft vermeld en nu staat de trilaterale commissie erom bekend Daar komen ze ook vooruit de politieke besluitvorming te willen beïnvloeden en de heer Brekelmans heeft zich altijd een groot voorstander getoond van transparantie en ook van het nevenfunctie register en ook geoordeeld over kamerleden die daarom principiële redenen niet aan wilden meewerken ehm andere kamerleden die lid zijn geweest van de trilaterale commissie hebben dat ook wel opgegeven Dus nogmaals mijn vraag zou de heer Brekelmans met de kennis van nu en om iedere schijn van belangenverstrengeling te voorkomen niet van oordeel zijn dat in het kader van transparantie dit toch had moeten worden opgegeven meneer Brekelmans kijk de de nevenfuncties die ik nu heb opgegeven op mijn cv dat zijn er eh drie ik heb eh eh colums geschreven voor het FD Ik heb colums geschreven voor Elsevier en ik ben even uit mijn hoofd 2 jaar eh lid geweest van de Atlantische commissie eh ja en politieke ne funcie dus dingen die ik binnen de VVD heb gedaan eh dus thematisch netwerk internationaal verkiezingsprogramma's dat soort dingen eh maar eh externe nevenfuncties daar heb ik er eh drie van opgegeven en als het gaat om de Atlantische commissie dat was ook een een een bestuursfunctie eh in die zin dat het een heel groot bestuur is van Ik meen wel iets van 15 mensen waar ook standaard drie kamerleden in zitten en ik was één van die drie kamerleden eh de trilaterale commission Dat is een een netwerk waar je voor uitgenodigd kan worden eh maar het is niet zo dat ik daar in een functie zou hebben nogmaals ik ben er nooit geweest Ik ben nooit bij een bijeenkomst daarvan geweest eh dus eh ja U kunt het U kunt het wel als iets groots zien Ik ben daar nooit geweest ehm eh ik eh het het is het is een netwerkbijeenkomst die een paar keer per jaar komen mensen bij elkaar om eh over thema's van gedachten te wisselen meer dan dat is het niet eh ik heb binnen de tatal commission ook geen bestuursfuncties of iets vervuld dus voor mij was het lidmaat het lid zijn van iets eh net zo goed als ik misschien lid ben van eh de AWB of wat dan ook zeg maar was ik is voor mij niet een reden om dat op te geven maar ik ben heel transp rand over U vraagt mij daarna Ik vertel erover ehm ik heb het niet gedaan omdat ik daar geen formele functie vervulde Ik ben er nooit geweest eh ik had het Achteraf had ik het ook best wel kunnen doen eh helemaal geen probleem Daarmee Ik vertel er nu ook transparant over eh En verder probeer ik altijd zo transparant mogelijk te zijn Ik heb zo'n beetje ieder denkbaar geschenk als je daar ook naar kijkt heb ik eh eh opgegeven met iedere ambassade waar ik mee gesproken heb En waar dan soms wel eens uit eh een formeel geschenk mee gepaard gaat heb ik allemaal opgegeven eh dus wat dat betreft eh ja probeer ik da altijd zo transparant mogelijk over te zijn Dank u wel Is On behoefte aan nog een vraag ronden dat is het geval voordat we daar dan mee gaan beginnen wil ik nog even herinneren aan wat ik aan het begin van deze sessie heb gezegd dat het niet de bedoeling is dat we inleidingen houden en dat verzin ik niet zelf Dat verzin ik niet zelf dat staat gewoon in datgene wat is vastgelegd eh eh bij de totstandkoming van deze van deze bijeenkomst meneer dat u krijg dadelijk het woord als u iets wil zeggen Ehm en dat heeft een reden dat heeft heeft een reden namelijk eh dat er niet de dingen gebeuren zoals eh we hier nu vandaag meemaakten dat meneer Van Meer zich toch op de een of andere manier aangesproken voelt terecht of onterecht daar treed ik allemaal niet in maar het is beter als u probeert dat te vermijden want daar is deze sessie echt niet voor bedoeld eh U kunt uw vragen Ook abstracter stellen zodanig dat je niet eh eh een persoon of een partij gaat noemen in je vraagstelling die hier aan tafel zit en dan daar weer op wil reageren is echt niet de bedoeling ehm en voor de rest gaat u nat natuurlijk over uw eigen vraag ik ga u daar niet eh op lastig vallen ik weet ook dat het lastig is om zeker voor kamerleden om een vraag te stellen zonder eerst een inleiding te houden ehm maar probeer dat dan toch op een eh manier te doen die niet provocerend is naar de andere aan tafel of door hen zo kan worden opgevat U bedoelt dat misschien niet zo ehm eh maar eh probeer het gewoon te vermijden Dat is echt waar ik op moet aandringen om dit als een hoorzitting goed te laten functioneren ehm dan eh geef ik nu het woord aan Deer Nee meneer dassen wil Da nog nog iets over zeggen dat mag Gaat u g Ja heel kort voorzitter want ik ik begrijp h natuurlijk we moeten allemaal proberen het kort te houden eh maar ik denk dat we vrij snel door deze hoorzitting gaan eh en dat op zich alle collega's ook eh de antwoord of de vragen redelijk kort houden we hebben nog ruim een uur dus ik ik ik zou wel eh ook de colans vanuit u verwachten hè dat hebben we natuurlijk ook bij andere hoorzittingen gehad om enige context te kunnen geven aan de vraag die je stelt Nou dat heb ik dus ook gedaan tot nog toe eh en dat zal ik ook blijven doen Ehm maar ik wilde wel even beklemtonen dat het echt niet de bedoeling is dat we hier eh al of niet bedoeld in eh onderlinge discussies verzeld raken probeer daar nou rekening mee te houden want dat doet afbreuk aan het karakter van een hoorzitting meneer dassen nou voorzitter Ik ik ik heb toch het eh idee dat u dan eh enigszins direct ook naar mij refereert op wat de heer Vermeer ik refereer aan niemand want ik weet niet eens over wie meneer Vermeer eh op wie meneer Vermeer doelde jaw want hij noem speci hij noemde ons hij noemde ons maar maar misschien heel kort want eh ik kan wel zeggen eh richting heer meer ook hè Maar ik refereerde naar de motie pierie Veldkamp die niet door BBB is gesteund ik weet ook dat de BBB daarna steun richting Oekraïne gesteund heeft maar dat is waar ik naar refereerde dus dat misschien ter verduidelijking Oké bedankt voor die toelichting ehm nou dan eh eh hoop ik dat we nu verder kunnen gaan zonder dat er toch nog weer onderlinge wrijving ontstaat Dat is echt niet de bedoeling Dat was ook uw bedoeling niet eh begrijp ik eh maar probeer daar dan verder nu wel eh goed rekening mee te houden meneer Noordkamp dank voorzitter Ik ga toch nog even door eh ook na naing van het antwoord op de vraag van mevrouw van de Werf of de bestuurlijke ervaringen van de heer tuinman eh hij heeft een eh zeer indrukwekkend cv op het gebied van eh militaire eh activiteiten politiek eh zeer gering 7 maart bestuurlijk vrijwel niet eh zojuist gaf hij daar wel een antwoord op maar dan merk ik toch eh eh debatteren is wat anders dan besturen mijn vraag aan de heer tuim is van Wat maakt dat eh dat u heeft gezegd van ook Oké ik heb zelf de voldoende bestuurlijke kwaliteiten en inzichten ervaring dat ik deze zware klus staatssecretaris op het Ministerie van Defensie ook eh eh zorgvuldig en goed aan kan meneer tijman ja voorzitter Dank u wel voor deze vraag in Noordkamp dat u mij de gelegenheid geeft om daar toch nog wat iets dieper in te gaan en misschien moet ik toch wel eh in iedere even wat meer meenemen door het carrièrepad van überhaupt een officier bij Nederlandse krijgsmacht en dan specifiek in mijn geval dus een een officier eh die vervult eigenlijk 3e jaar een functie en dan verwisselt hij naar een andere functie bij onderofficier is in votje eronder heb je het over Vakman instructeur en leider en je ziet dat bij officieren eigenlijk ook altijd terugkomen dus een officier schuift altijd door van positie dus ik heb mijn eerste 11 12 jaar altijd binnen eh speciale operaties heb ik me begeven dat betekent eigenlijk dat je met kleine kleine teams eigenlijk klussen moet klaren Ja waar je te weinig mensen voor hebt eh met de verkeerde middel de verkeerde plek en dat soort dingen meer moet je dus best wel creatief zijn wat ik er ook bij wil aangeven is u de meeste mensen zijn gewend dat als je naar een militaire organisatie kijkt is dat je allerlei lagen hebt je hebt dan een peleton met een commandant heb je compie heb je Baton heb je een Brigade heb je een divisie dan heb je een legerkorps en een legerkorps zit ongeveer op een twee drie ster Generaal heb je allemaal stapjes Maar als jij binnen speciale operaties werkt is het heel anders bij je luitenant begin je eigenlijk net aan je militaire carrière En jij doet direct zaken met de driester Nou als je dat neerlegt op bijvoorbeeld eh Afghanistan dat betekent dat eh mijn verantwoordelijkheid daar direct onder de commandant hè dus van isaf hè de International security and Assistance Force eh direct valt en dat hoofdkwartier is een politiek hoofdkwartier dus al in mijn allerjongste jaren in de eerste 11 12 jaar dat ik daadwerkelijk in die militaire operaties ge bezeten hè Dat is daadwerkelijk echt met 7 A en soms wel eh 4 500 eh dames en heren in het voorterrein met helikopters bij nacht zit er wel degelijk ook een bestuurlijke en soms wel het Ja het het interpreteren van het politieke Component aan het tweede wat ik wil aangeven is eh ik heb een aantal jaar bij de Loyd Consulting eh gewerkt dus wat dat betreft kunnen de heer Brekelmans en ik elkaar de hand schudden We hebben elkaar niet echt getroffen in in de business maar we waren wel wat dat betreft concurrenten van elkaar en dan moet je het zo zien Ik kan de namen van de bedrijven niet noemen Maar er zitten een aantal grote bedrijven bij die eh soms wel eens de review passeren in eh multinationals in andere commissies Maar je zit er eigenlijk altijd op het niveau van de cfo en op het niveau van de CEO maar ik heb ook in de publieke eh tak gewerkt dus ik heb bijvoorbeeld de werkstroom leider op het gebied van strategie bij eh de transformatie eigenlijk het kantelen van de Kamer van Koophandel van Regionaal n Centraal en dan kan ik de heer Noord kan vertellen dat is best wel bestuurlijk en dat is ook eigenlijk wel best wel politiek wat ik ook heb gedaan Ik heb eh nou nadat ik bij Deloitte heb gewerkt een aantal jaar ben ik teruggekomen bij eh de Nederlandse krijgsmacht en toen ben ik onder eh de Generaal de Cruijff die hoort hier regelmatig ook in het nieuws ben ik gaan werken samen met eh de heer schmid Dat was een kolonel in die tijd en wat we toen hebben gedaan was de eerste keer dat Defensie ook met de Landmacht er geld bij ging krijgen hè het hier gebeurt het ook vaak heb het ook vaak over dat de krijm een bezuinigings ministerie is weten weten we heel goed hè maar niet zo goed om te groeien nou met die met de Kolonel schmid en eh de Generaal de Cruijff hebben we toen een een groeistrategie eigenlijk ingezet en dat gaat over eh nou het doorontwikkeling van de krijgsmacht en dat is eigenlijk nu is dat eh nog steeds aan de gang vervolgens heb ik een aantal jaren in Amerika gestudeerd daar zal ik u niet mee vermoeien maar ik ben daarna ook teruggekomen naar Den Haag Ik heb hier op het ministerie gewerkt onder eh onder eh eh de de bnsp persoon eh Anke beijleveld van die tijd en Ank beijleveld had eigenlijk drie prioriteiten die in de defensienota eh datum moet h ben ik blijf ik even schuldig want anders krijg je het die terug maar in elk geval drie prioriteiten één ervan was het oprichten van een Special operations command Nederland hè het daadwerkelijk centraliseren bij elkaar brengen van alle speciale eenheden op het gebied van de inzet op het gebied van de gereedstelling en het gebied van de evaluatie en het ontwikkelen van die capaciteiten Nou ik was er één van de kwartiermakers voor Ik heb daar opgezet en geleid Dat noemen ze de Commanders advisory Group D is eigenlijk strategische plannings club die twee dingen doet de strategisch positioneren van de Nederlandse speciale eenheden in de wereld en twee eigenlijk alle planning en ja Noem ze dan aftasten van militaire operaties op het gebied van speciale operaties in het politieke domein dat dat deed ik in die tijd meer kan ik to niet ver zeggen voor eh nou ja mevrouw eh Bijleveld in die tijd daar heb ik ook een hoop eh politiek bestuurlijke ervaring opgedaan vervolgens ben ik eh de academische wereld ingegaan Ik heb eh twee 2,5 jaar les gegeven aan de hogere Defensie vorming is management development Class van de krijgsmacht daar zitten zowel eh de militairen in die opgaan voor de Ja de generaals rangen maar ook eh mensen van Buitenlandse Zaken Dat noemen ze mdt en wat ik daar heb gedaan Ik heb daar eh het curriculum Ik was een vakgroepleider krijs wetenschappen Ik heb daar het curriculum eigenlijk eh ja opnieuw op kunnen zetten en dat deed ik samen met een aantal andere collega's die bijvoorbeeld ook bestuur en beleid deden en kan u É ding vertellen dat krijs wetenschappen als academische discipline is eigenlijk een combinatie van eigenlijk drie dingen dus je moet een een militaire capaciteit kunnen ontwikkelen Je moet een militaire capaciteit kunnen inzetten en je moet een militaire capaciteit kunnen managen en in al die drie aspecten zit altijd een Component aan van besturen dat is militair strategisch maar ook Nou ja militair bestuurlijk aan politiek bestuurlijk Dank u wel meneer dassen dank een eh tijd geleden zei de commandant er eh strijdkrachten bij Buitenhof dat Israël ehm disproportioneel veel geweld gebruikt ehm Daar zag je dat in de kamer heftig op werd gereageerd door verschillende partijen eh ook de heer Brekelmans tweeten daarover eh hij noemde het een eh slordigheid van de commandant der strijdkrachten heer tuinman stelde er eh bij het vragenuur vragen over Ik was benieuwd of de heer Brekelmans hierop kan reflecteren en wat hij vindt wat eh de rol van de commandant der strijdkracht is ook in eh deze context na dat hij eh uitingen kan doen de Brekelmans Ja ik vind het belangrijk natuurlijk om te benadrukken kijk ik eh reageerde daarop in mijn rol als buitenland woordvoerder en als Tweede Kamerlid en eh juist in deze discussie rondom eh rondom Israël rondom Gaza eh wegen woorden heel nauw vaak omdat ze ook een juridische betekenis hebben eh de commandant strijdkrachten gebruikten het woord disproportioneel en dat deed hij vanuit zijn militaire expertise hè Hij gaf daar een militair oordeel over eh daar hebben wij ook later eh nou in het vragenuur hebben wij daarover van gedachten gewisseld als kamer met eh de staatssecretaris eh en daar werd ook dat onderscheid werd daar heel duidelijk in gemaakt hè de commandant die eh gaf een militair oordeel maar Het standpunt van Het Kabinet in politieke zin en in juridische zin was dat je pas van eh disproportionaliteit kan spreken op het moment dat dat ook eh juridisch is vastgesteld door een rechter eh ehm dus ik Ik vond het op dat moment belangrijk om als Tweede Kamerlid eh duidelijk te maken woord voor de Buitenlandse Zaken dat het niet zo was dat door de uitspraak van de kom de schrij krachten dat het politieke of het Juridische standpunt is eh veranderd Eh en dat heeft het kabinet later ook eh bevestigd eh maar uiteraard staat het de commandante strijdkracht eh volledig vrij om zijn militaire eh oordeel te geven of zijn militaire inschatting te geven eh en daar nou dit hebben we ook precies zo opgehelderd toen meteen die dinsdag in het vragenuur eh en wat mij betreft is daarmee eh nou ja is daarmee deze discussie ook eh afgehandeld en wat dat betreft geen eh geen veldje aan de lucht meneer eans heeft ons inmiddels verlaten omdat hij een andere verplichting heeft in dit gebouw misschien komt hij straks nog terug dat zullen we dan zien maar ik geef nu het woord aan de heer Pol Dank u wel voorzitter Ja en een vraag aan de beoogde minister van defensie de heer Brekelmans in het hoofdlijn akkoord wordt natuurlijk zeer terecht werk gemaakt van het intensiveren van de grenscontroles en de grensbewaking recent was de commissie Defensie in Polen waar we ook over dit onderwerp spraken en in Polen heeft de krijgsmacht daar een specifieke rol in gekregen Hoe kijkt de heer Brekelmans naar de rol van defensie op dit thema Dank u wel meneer Brekelmans n Ik heb mezelf als Kamerlid ook ingezet om de mobiele grenscontroles zoals wij die hebben in Nederland om die te intensiveren eh het is het is zo dat daarmee eh bijvoorbeeld mensen smokkelaars kunnen worden geïdentificeerd en kunnen worden onderschept ehm ik heb me er zelf ook voor ingezet dat ik vind dat op het moment dat eh migranten worden aangetroffen aan de grens en de nieuwe schengen code staat dat ook toe eh dat het eigenlijk heel raar is dat iemand net uit België of net uit Duitsland komt en dat we vervolgens die persoon niet weer snel terug kunnen brengen naar België of Duitsland en dat je dan eerst helemaal via het Apel en procedure en dan weer terug als je daar goede afspraken over maakt met Duitsland en België binnen de schengen grenscafé om het grenstoezicht eh te intensiveren en is dat een deel ook al gebeurd het lastige is wel dat de kmar een tekort heeft aan capaciteit en dat het eh regelmatig gebeurt en daar heb ik misschien in het verleden zelf ook wel schuldig aan gemaakt dat we vanuit de kamer of vanuit de politiek allerlei wensen hebben over wat de kar zou moeten doen eh maar daar vervolgens niet de financiële middelen ook bij eh bij geven eh En het is ook zo dat ja als wij zouden zeggen van Wij willen eh bijvoorbeeld om iets tegen irreguliere migratie te doen willen wij dat de kmar een zwaardere rol speelt aan onze binnengrenzen Ja we willen tegelijkertijd ook niet dat de grenscontroles op schippel dat die minder intensief gebeuren of dat er op andere plekken dat die grenscontroles afnemen eh dus wat dat betreft eh is het wel een kwestie van ehm nou ja prioriteit stellen en kiezen in schaarste eh maar dat in algemene zin dat eh grenscontroles belangrijk zijn om grip te krijgen op migratie en dat we ook moeten kijken van nou Waar is het mogelijk gegeven de budgetaire ruimte en gegeven de capaciteit die we hebben om dat verder te intensiveren eh daar eh nou ja daar Daar Daar zal ik altijd goed naar kijken nou de heer Brekelmans is al goed op weg eh bewindspersoon te worden voor Defensie want dat begint al met die militaire afkortingen iedereen in deze zaal weet natuurlijk wat de kmar is maar mensen die het via de videocamera bekijken weten dat misschien niet allemaal dus ik moet dat toch even ophelderen Koninklijke Mar José meneer van oostenbrug Ja dank u wel voorzitter ik begrijp over dat de heer eh Pol ook dergelijke afkortingen gebruikt natuurlijk ook om de inleiding kort te houden dus eh ehm ik heb een vraag aan eh de heer tuinman eh voor defensiepersoneel en eh met name militair is het van belang dat nou ja minister maar ook de staatssecretaris zichtbaar zijn en voor het personeel gaan staan Ehm dat is voor eh de actieven eh eh binnen de krijgsmacht waar u altijd mee te maken heeft komma we hebben een hele bijzondere groep ook binnen de krijgsmacht klokkenluiders Hoe bent u van plan als staatssecretaris om met met klokkenluiders binnen Defensie om te gaan en misschien Kunt u ook wat zeggen over wat u vindt van hoe dat nu binnen Defensie gaat meneer tel ja voorzitter de heer van Oostenbrugge weet ook dat eh klokkenluiders is is is is gevoelig en eh mijn eh eerste prioriteit is ook altijd in het belang van eh klokkenluiders zelf hun h pers personele persoonlijke en ook hun eh hun mentale en hun eh fysieke eh veiligheid dus ik ik wil er eigenlijk niet zo heel veel eh op dit moment over zeggen laten we zo zeggen dat alle eh persoonlijke individuele Kissen dat dat eh dat dat nu eh bij het ministerie ligt en wat ik eigenlijk wel eh de heer eh van eh Oostenbrugge eigenlijk eh wil wil meegeven is eh dat ik me daar eh ten alle tijden voor zal inspannen eh het tweede wat ik wil meegeven is dat ik daar eh tct met u eh wil degelijk nog eh zeker met de kamer van eh van eh van ehm ideeën wil wissen hoe we er om mee omgaan Ik wil ook wel eh tegen de heer van Oostenbrugge zeggen dat het mij eh langzaam wel bekend is eh wat de stapel is eh die er ligt en dat dat eh specifieke aandacht eh eh verdient en wat ik ook tegen de oostenbrug wil zeggen is het constituerend eh beraad moet nog uitk plaatsvinden hè dus waar uiteindelijk de verantwoordelijkheid eh komt te liggen dat eh dat gaan we nog wel eh dat moeten we nog eventjes eh gaan zien maar ik eh ik ben wel eh voornemens eh waar die nu ligt is dat eh is dat bij de staatssecretaris en eh ik ben wel voornemens om daar eh mee eh mee door te gaan Maar goed het is een Het is een gevoelige kwestie eh het het raakt het raakt mensen en medewerkers eh in In De Ziel Ik denk dat belangrijk is eh wat u ook hier doet vandaag dat hij het het Het thema eh aanraakt hè want erkenning herkenning is vaak eh een eerste eerste stap eh richting beter en eh wat ik er precies aan ga doen Geeft u mij even de tijd om eerst even goed in de boeken te kunnen kijken wat er allemaal ligt om eh dan eh daar eh bij uw kamer eh op terug te komen meneer Vermeer Ja dank u wel voorzitter een vraag aan de heer tuinman eh er heeft ook een afvaardiging van deze commissie een werkbezoek gebracht aan Oekraïne onder andere een energiecentrale bezocht en de vraag eh is ehm aan de heer tuinman eh vanuit uw praktijkervaring Heeft u het idee dat het geld wat wij aan steun leveren kan dat efficiënter ingezet worden of is dat wat u betreft eh volledig aan Oekraïne hoe ze dat doen en eh heeft u daar eh wel of geen mening over het werkbezoek aan Oekraïne was voor de volledigheid van een commissie van Buitenlandse Zaken buitenlandse desinformatie Ik heb het gecorrigeerd ehm dan ben ik even kwijt aan wie de vraag waser tuinman Ja nou voorzitter dan moet ik er toch nog iets bij zeggen niet alleen aan buitenlandse zaken maar ook EU zaken daar kwam het eerste initiatief uiteindelijk vandaan Het ging over de de uitbreiding van de mogelijke uitbreiding van de Europese Unie en eh Oekraïne staat op dat eh lijstje en vandaaruit kwam eigenlijk het eerste verzoek sterkk nog volgens mij zelfs vanuit eh vanuit de eh woord voerde EU zaken van eh van de VVD en dat is uiteindelijk is het uitgebreid ook met eh met eh Buitenlandse Zaken en het mooie is dat er een aantal partijen in elk geval overlap hebben in die dossiers dus dat is dat hartstikke goed lat me zo zeggen dat ehm het super belangrijk is en ook heel blij ben dat ik eh mee ben geweest naar eh de reis naar Oekraïne om meerderlei zaken Ik denk Enerzijds dat de boodschap daarmee is eh dat wij Oekraïne eh steunen en maar ook niet weg eh kijken dat als het eh gevaarlijk is in het land bijvoorbeeld om die kant uit te gaan Ik denk dat dat ook een morele eh hart eh onder de riem is en denk twee is eh ik ben wel van ehm de zaken daadwerkelijk op de grond bekijken hè dus eh één van de lessen misschien op mevrouw van de Werf die uit het militaire bedrijf he meegenomen hè dus dat je moet eigenlijk analyseren twee niveaus diep misschien Mo zs wel drie niveau diep moet je begrijpen hoe het werkt en dan kun je één niveau diep kun je daadwerkelijk naar opdracht of of delegeren ik denk dat we met deze dit eh werkbezoek eh van eh de commissie een aantal niveaus eh diep hebben gekeken Het heeft mij Wat dat betreft ook wel geraakt wat ik ook wel even mee wil geven voor dat ik daadwerkelijk op eh uw vraag eh terugkom is wat ik in de commissie eh ook heb aangegeven want in eerste instantie was het idee om nou ja fysiek één dag doorheen te gaan want het kost je een dag heen Het kost ook een dag om terug te reizen en dat heb ik wel even Aang in de commissie ook aangegeven van we gaan niet alleen in gebouwen zitten in ki zelf als we hè de situatie serieus nemen dan even ja gek scherend even gezegd dan moeten we ook Uiteindelijk naar het front als wij als commissie hier ehm niet alleen willen horen want dat kan ook via een videoconference een videoconferentie dat kan gewoon of ze komen hierin als wij niet alleen willen horen niet alleen willen zien maar als ook willen voelen wat het betekent als een land een oorlog is wat het betekent als eh je gebouwen eh naar stuk gaan wat het betekent als je dagelijks Burgers omkomen eh wat het betekent als eh een groot deel van je samenleving ontheemd is wat het betekent als je economie niet alleen maar in een vaste eh tabel wordt neergezet maar dat je een oorlogseconomie hebt en een reële economie wat betekent als je als parlement oekraïns parlement eigenlijk al 2,5 jaar Ja vast zit hè En ja gewoon met de hand in het haar zit van Wat kunnen we doen Ik denk dat dat heel belangrijk is uiteindelijk zijn we niet naar het frond geweest maar wat we wel hebben gedaan We zijn eh want de heer Brekelmans was er trouwens ook bij eh we zijn wel eh naar een energiecentrale geweest en we zijn naar chni heef geweest en cherny heef eh is een plek eh waar ze vanuit nou een beetje Bell ruus ongeveer eh naar beneden zijn gekomen richting Kiev en er is echt flink gevochten en als je daar dan staat je ziet wat vernietiging is je spreekt met de mensen Je ziet soms enan Enerzijds zie je zeg maar de de de littekens fysiek mentaal weet je op alle vlakken en de andere kant zie je ook de weerbaarheid van de samenleving dat is wat dat betreft Ja dat dat doet dat doet iets met je en ik denk wat het eh voor ons als vaste kamercommissie heeft gedaan in elk geval degene die met de reis mee zijn geweest in El geval mijn lering daarvan is is dat we Ja Oekraïne allemaal een eh een klein stukje meer in ons in ons hart hebben gesloten om u op u vraag terug te komen Ik ben laatst ook met een aantal kamerleden naar de parlementaire Assemblée van de NAVO geweest in eh in Sofia dat eh dat gebeurt in keer en eh de ehm de de het half jaar en dan spreken parlementariërs in de lijn van NAVO met elkaar en dan hebben we uiteindelijk ook met een eh een selectie ook nog van de Eerste Kamer eh gesproken denk ik een anderhalf uur met een oekraïnse delegatie en die oekraïnse delegatie die meeste mensen kennen we ondertussen dat waren dezelfde die we ook in Oekraïne hebben gesproken dat waren dezelfde mensen die we hier fysiek in deze zaal de toreken zal hebben gesproken op het gebied van energie en ook op het gebied van eh van defensie en wapensystemen en die zeggen eigenlijk twee dingen die zeggen één Dit is de lijst van spullen die we nodig hebben en dat klopt en we zien ook dat het eh Dim missionaire kinet Die lijn volgt u vraagt wij draaien maar de boodschap die ze ook meegeven is het is niet genoeg Het is niet genoeg En wat kunnen jullie Nederland waar Z jullie goed in Wat kun je opschalen en dan kijken wij van wat we daarvoor nodig hebben dus ik denk dat er wel degelijk een een een een een een mogelijkheid is om daar ook zakelijk naar te kijken en op dit moment runnen we runt het ministerie ongeveer 172 to 175 kleine projecten voor een aantal miljoen kost ontzettend veel aan inkopers eh juristen en dat soort zaken om eens een keer goed te kijken hoe kun je dat opschalen misschien wat minder projecten en die in in een vele grotere vorm eigenlijk met Oekraïne samen eh te ontwikkelen zodat uiteindelijk Oekraïne de spullen krijgt die ze nodig hebben niet alleen de juiste eh kwaliteit maar ook in de juiste kwantiteit mevrouw van de Werf dank eh voorzitter ehm ik had dezelfde vraag als de heer de heer dassen aan de heer Brekelmans en ik was nog eh benieuwd naar een eh paar zaken daaromtrent en dat ging over de recensie die U gaf eh van het eh op treden van de commandant der strijdkrachten in eh Buitenhof ehm ik heb twee vragen wist de heer Brekelmans op dat moment dat was eh 9 juni toen hij daarover twitterde al dat hij minister van defensie ging worden en de tweede vraag is ehm cds moet natuurlijk gevraagd en ongevraagd een eh militair oordeel kunnen geven vindt u dan dat u Op Goede Voet bent begonnen meneer Brekelmans Eh het eerste antwoord is nee dat wist ik op dat moment niet eh wist ik niet niet definitief eh en het tweede eh ja ik denk dat ik dat we Op Goede Voet zijn begonnen kijk ehm wat ik vooral belangrijk vond en dan herhaal ik toch een beetje wat ik net tegen de heer dassen zei is dat toen ehm de cds die uitspraak deed vanuit zijn rol als militaire adviseur kreeg ik op in ieder geval dat was op zondag kreeg ik heel veel vragen vanuit allerlei mensen is dat nu Het standpunt van de VVD en is dat nu Het standpunt van het kabinet ehm en ik vond het op dat moment moment ook belangrijk omdat die discussie zo gevoelig is om aan te geven dat wat ons betreft wat de VVD betreft eh dat het politieke en het Juridische oordeel dat dat niet is veranderd hè Ook al geeft de cds in zijn rol als militaire adviseur daar een militaire opvatting over h dus ik vond op dat moment vond ik het belangrijk om dat eh om dat kenbaar te maken ehm toen en dan herhaal ik me ook nogmaals daar hebben we toen die dinsdag meteen een debat over gehad toen zei de staatssecretaris ook van Nou hè want werd ook een vergelijkbare vraag gesteld zei ook van nou een eh een een een militair eh en zeker de cds raakt niet zo snel onder de indruk van een tweet of van een beetje maatschappelijke discussie eh ik heb sindsdien ook eh nou inmiddels een paar mensen bij de Fens gesproken en ook de cds en volgens mij zijn wij uitstekend eh begonnen eh ik respecteer volledig uiteraard h dat deed ik toen al maar ehm als als Kamerlid maar zeker als bewindspersoon eh de rol eh van cds als onafhankelijk eh militair adviseur eh en ik kijk eh zeer uit naar de samenwerking met hem en eh de rest van van de viny meneer van Meeren Ja dank u wel eh meneer de voorzit mijn ambtsgenoot die stelde zo juist een vraag over de omgang met eh klokkenluiders en ik vind dat de heer tijman zich er iets te makkelijk van afmaakt door te zeggen dat hij daar nu nog niet zoveel over kan vertellen Ik heb namelijk eh zelf ook veel zorgwekkende signalen ontvangen van klokkenluiders die zeggen enorm te worden tegengewerkt en nu staat in het eh jaarverslag van de commissie integriteit Defensie over 2021 dat het officieel beleid is bij defensie om klokkenluiders meldingen bij voorkeur niet te onderzoeken en te streven naar minder ingrijpende maatregelen dan het starten van een onderzoek kan de heer Timman in ieder geval vast toezeggen dat dit beleid eh van tafel gaat zodat klokkenluiders de bescherming erkenning het eerherstel en waar nodig de schadeloosstelling ontvangen die zij eh verdienen heerman ja voorzitter Ik ben op dit moment nog Kamerlid nog eh nog een eh een dikke week sowieso eens even kijken hoe we door de hoorzitting heen komen Kijk ik kan ik ga daar nu echt niks over over toezeggen richting eh de heer van Meijer wat ik wel kan doen is als we straks eh als het zover is in een Ambt zitten en eh geef ons eh mij in elk geval eh een aantal weken maanden de tijd om we de e even goed in te verdiepen Ik heb veel met u eh uw collega in deze commissies eh gewerkt Ik ben iemand die eh van deers houdt ik eh kan u toezeggen dat ik me er volledig inreed en dan wil ik wel zeker daar eh tct eh ook met u eh op terugkomen dan kijk ik weer even of u nog een vraag ronder wenst dat is het geval ehm meneer Noord Ja ik zal de inleiding bij deze vraag overslaan Om te voorkomen dat collega's zich onder nog op een teentje getrapt voelen mijn vraag aan de heer tuinman Is is hij bereid om landbouwgrond op te offeren als dat nodig is voor de ruimte voor Defensie meneer temmer ja kijk opofferen Ik vind het verkeerde term Ik denk wat ik wil toch wel terug richting eh de melke vragen eh die Nou volgens mij is dat nu eh een maand of vijf hebben gehad Het gaat hier over zwaarwichtige belangenafweging hè weet je een term als opofferen dat gaat dat gaat te buiten aan het idee dat er aan allerlei Zijde belangen zijn maar dat ook Weet je wat Nederland mooi maakt dat is niet alleen eh dat de ene moet inleveren en dat de andere het dan krijgt is Nederland heeft een poldermodel en dat werkt hartstikke prima en ik denk wel dat we met elkaar gesprek moet en wel ook de noden de lasten en eh Ja de geneugten met elkaar moeten bespreken en daar evenwichtige eh ja keuzes in moeten eh moeten maken hè wat dat betreft wil ik dan ook wel verwijzen weer naar Nou ja is er nu niet want het artikel van eh de heer eh her erkin hè die zit er best wel eh Z Het standpunt van de VVD is zit hij er best wel eh best wel hard in hè Hij zegt van eh dat eh In het artikel ook dat eh Als jij niet wilt dat er f35 eh in je achtertuin vliegen Ja ze werkt niet helemaal maar helikopters in je achtertuin landen en je wilt niet eh dat er minutie complex eh op jouw landbouwgrond zit dan eh ja dan ben je asociaal Nou ik weet niet ik Ik ken de heer erkin eh als een eh als een amabel persoon Ik denk dat hij daar een eh politiek statement eh mee heeft willen maken Ik denk dat dat dat dat eh ja wel eh wel gehoord is maar ik denk ook dat het belangrijk is om eh elke keer te kijken van Oké weet je elke specifieke casus Waar gaat het hier over weet je dus wat wat is de behoefte vanuit eh de Defensie met betrekking tot ruimte Wat gebeurt er nu al hè dan nou nou soms is dat landbouwgrond maar ik kan u ook toezeggen ik kan ook toezeggen richting eh de heer eh Noordkamp dat ook hier en daar natuur multifunctioneel gebruikt gaat worden Ik kan ook eh toezeggen richting degene die met energie eh aan de slag zijn dat op het gebied van energie in het aanlanden dat er ook nog wel wat aspecten zijn ik kan ook toezeggen dat op gebied van plaatsen van windmolens dat het implicaties heeft over je T ma's hè dus waar wel en niet eh kunt vliegen dus dit dit is het is een misschien wel de allergrootste opgave die wij eh in nederland als Nou ja als beursteam straks maar ook als eh Tweede Kamer iedereen in Nederland maar ook met onze partners want ook een stukje stukje landbouw en ook vliegen dat gaat ook over de grens heen die we hier die puzzel die we hier te leggen hebben en eh het gaat niet alleen over eh het programma de ruimte voor Defensie het nogmaals Het gaat ook over wonen Het gaat ook over landbouw Het gaat ook over energie Het gaat ook over allerlei andere activiteiten die we in Nederland plezierig met elkaar willen beleggen en waar eigenlijk allemaal ja een druk leggen op eh de de te schaarse ruimte die we hebben meneer dassen ja voorzitter Ik zou nog graag eh dezelfde vraag die ik net aan de heer Brekelmans stelde ook aan de heer tuinman eh willen stellen eh want eh de heer tuinman eh op de reactie eh van de cds en Buitenhof diende vrag in bij het vragenuurtje ehm en heeft daar ook aan de staatsse Secret is gevraagd of er dan wel voldoende politieke R rugdekking was eh aan de cds om deze uitspraak te kunnen doen en ik ben ook benieuwd hoe de heer tuinman daarop reflecteert en nu ook kijkt naar de onafhankelijke positie die ook de cds heeft en eh hoe die ook ongevraagd en gevraagd advies eh aan eh aan u dadelijk kan geven meneer tman ja voorzitter Ik ben heel blij dat de heer eh dassen die vraag stelt want Da kan ik er namelijk over uitwijden wat eh wat daar het idee van is even één stapje terug Ik ken eh de generaal eh eigel Heim al eh bijna 20 jaar We hebben eh en volgens mij is het 2006 toen vloog de heer Eiger Heim vloog Apache helikopters ik was eh met een aantal speciale eenheden op de grond en hebben we best wel met elkaar gevochten zijn ook wat dingen gebeurd hè die ehm nou ja eh ook wel soms op het randje zitten en dan hebben we met elkaar eh soms eh best wel in eh de de opstroom zo heet dat hè het plekje waar eh de de de de vliegers altijd eh eh bij elkaar zitten flink wat woorden met elkaar gehad maar ik denk dat het eh dat het juist goed is Het is eh goed om af en toe eh elkaars Ugly feest te zien en daarna weer elkaar eh eh de hand te kunnen schudden en dan leer je elkaar goed V kennen de reden uiteindelijk dat ik een mondelinge vraag heb ingediend dat wil ik eh wil ik best wel op uitweiden eh zondag zondagochtend eh vindt Buitenhof plaats ik ben meestal op de zondag eh ben ik eh ben ik buiten als het Waar ben ik aan het kidsen en anders ben ik aan het hardlopen dus ik had Buitenhof niet gezien maar ik onderschrijf wel wat de heer Brekelmans ook zegt eh ik wat ik krijg is een eh een telefoon die eigenlijk vol liep met allemaal appjes en berichtjes eh wat is hier eh hier aan de hand heb ik ook snel in mijn eigen team onze eigen fractie hebben erover geschakeld en wat we eigenlijk hebben gezegd dat eh of lijk zoeg wat de positie is en mijn persoonlijke positie daar ook in is is in deze tijd van eh wanorde in deze tijd van onveiligheid en deze tijd van dreiging en bedreiging en waar het Nederlandse eh de veiligheid op het spel staat Dat verdient nou sterk en hoog is een een commandant der strijdkrachten Inu vol uniform zichtbaar in de samenleving die da spreekt op basis van de op basis van autoriteit cruciaal en essentieel en we hebben toen voor gekozen om mondelinge vragen in te dienen zeg maar om a eh even scherp te krijgen van Oké hoe zit het spel nu in elkaar eh is er wat dat betreft rugdekking eh voor eh ehm de commandant strijdkrachten en een tweede eigenlijk de mogelijkheid dat de staatssecretaris ook daadwerkelijk die rugdekking aan de cds kan eh kan bieden want als je dat niet doet dan heb je een cds die zichzelf niet kan verdedigen want dat gaat hem niet lukken En dan heeft hij geen rugdekking en dat zou uiteindelijk afbreuk doen aan eh de positie van de commandant de strijdkrachten in het eh publieke eh domein meneer Pol Dank u wel voorzitter en een vraag aan de beoogd minister de heer Brekelmans afgelopen maandag konden we in het debat met de veteranen zien hoe belangrijk de menselijke maat kan zijn en Welke cruciale rol de minister van defensie daarin kan spelen Elen in dit geval maakte de huidige minister van defensie excuses aan een Libanon veteraan die al 11 jaar streed voor erkenning en dat deed hem ongelooflijk veel was echt een heel mooi moment en ik heb die minister ook complimenten gemaakt en ik zou deze beoogd minister willen vragen hoe hij kijkt naar de menselijke maat in zijn werk en of die zich daarvoor wil gaan inzetten meneer brek Ja een hele mooie vraag ik ehm ik zei daar straks al iets over hoe ik in algemene zin naar militairen kijk heb ik ook iets over gezegd in mijn brief ehm Kijk we hebben allemaal hebben wij in ons leven voor de keuze gestaan ehm Wat voor opleiding ga ik doen wat voor werk ga ik doen en hebben we daar keuzes in gemaakt en ik vind als mensen dan kiezen en voor kiezen om te zeggen ik ben bereid om het allerhoogste offer te brengen of De bereidheid daartoe hebben voor Nederland eh voor onze vrijheid voor onze veiligheid eh voor de internationale rechtsorde dat dat vind ik grandioos weet je dat vind ik echt iets heel groots ehm en natuurlijk ehm gebeuren er in al die activiteiten alle missies die plaatsvinden eh gebeuren soms hele ernstige dingen Die enorme impact hebben op mensen eh en ik vind het heel eh bijzonder dat ik daar straks als een minister politiek leiding aan mag geven eh Maar ook dat vanuit die politieke eh rol zeg maar of vanuit eh die rol als politieke leidinggevende eh ik ook voor mensen die zulke heftige dingen hebben mee gemaakt en zo belangrijk voor Nederland en voor onze Veiligheid en Vrijheid zijn geweest en dat ik daar ook persoonlijk iets voor kan betekenen eh en dit is bijvoorbeeld nou zo'n voorbeeld zoals de minister dat ook heeft gedaan eh dat eh voor iemand die daar heel veel schade aan ondervindt dat je dan op zo'n moment echt persoonlijk het verschil kan maken eh dat maakt voor mij deze positie als minister van defensie nog extra eh eervol en extra zwaar eh en ik zal ook mijn Nou ja mijn uiterste best doen wat in mijn persoonlijke vermogen ligt om daarop zo'n ehm gewichtige en zo'n ehm nou ja zo'n zo'n serieuze en eh eerbiedige manier invulling aan te geven meneer van oostenbrug Ja dank u wel eh voorzitter ik ehm heb een vraag eh opnieuw voor de heer eh tuim ik zie hier eh eh twee mannen zitten ehm maar bij defensie werken natuurlijk ook eh veel vrouwen We hebben zelf ook eh bij eh de ronde tafel sessie gezeten eh vrouwen eh in de krijgsmacht eh mijn vraag aan u is Hoe gaat u ervoor zorgen dat hun positie binnen de de organisatie sterk blijft sterker wordt en vrij is van discriminatie hoe gaat u zorgen met ook personeelstekort van Defensie ehm eh dat vrouwen zich comfortabel voelen om te solliciteren op vacatures van defensie kunt u daar wat over zeggen meneer Timman Ja dank u voorzitter Eh nee dat was een memorabele sessie hoor We hebben hier eh denk ik eh 35 vrouwen in uniform eh in de kamer gehad eh n het initiatief daarvoor lag eh bij eh de collega van eh mevrouw van de Werf van d60 eh dank ervoor eh wat ook mooi was is eigenlijk het voorwerk wat we voor hebben gedaan hè Het was niet gewoon eh griffy eh regelt dat we hebben een hele sessie gehad een aantal sessies zelfs om zowel vanuit de wetenschap vanuit de praktijk hè vanuit Nou ja Allerlei verschillende zaken dat bij elkaar te brengen dus dat eh dat dat was echt goud en ik denk eh vanuit mijn eh perspectief daarop Ik denk dat de grootste de grootste meerwaarde dat van was was niet alleen dat we daadwerkelijk eh de Ja de issues en de uitdagingen vrouwen bij defens hier tegenaan lopen maar de grootste impact was hier 35 vrouwen in uniform door de tweede kamer Het heeft de hele dag gegons en dat was gewoon een heel goed signaal want we denken altijd dat het wel logisch is maar als we denken aan de krijgsmacht dan denken we to echt aan eh mannen in pakken met eh met heel veel medailles en dat is eh wel eh de Valk kaal eh van mijn eigen profiel en ook bijvoorbeeld die van een eh commandante strijdkrachten dus dat is het eerste wat ik erover wil zeggen het tweede wat ik erover wil zeggen wel toch een beetje terug in de tijd en ehm is eh eh nou in mijn tijd ook eh in eh 2006 bijvoorbeeld ook met een speciale eh taen heid Fiber werkte ook daadwerkelijk al diep geïntegreerd met vrouwen hè dus die die die die speciale eenheden zijn vaak mannen bolwerken maar je ziet dat ook in die mannen bolwerken dat de vrouwen wel degelijk eh daarin participeren zowel op het gebied van het zoeken naar eh naar explosieve met honden hele ja taak die normaal gesproken eigenlijk altijd mannen doen dat eh daar hebben we ervaring mee Maar ook bijvoorbeeld in 2006 7 8 9 ook in Afghanistan dat waren dan eh van de genie dat zijn dan search teams hè die ook daadwerkelijk eh Da zoeken ook een aantal vrouwen mee in die teams gehad en dat ja dat werkt wel wel wel heel goed Het is echt wat dat betreft goud wat ik er ook wil bij aangeven is dat ik daar eh al best wel lang eh eh mee bezig ben ik heb daar bij eh de tijd dat ik bij Socom werkte hier bij eh de generale Ten Haaf hier in Den Haag onder Ank heb ik eh zelf ook een initiatief opgezet over eh hoe we vrouwen uiteindelijk in die speciale eenheden daarin kunnen betrekken en eh nou dat is ook een volg op gekomen dat wordt eh nu nog steeds eh wat dat betreft onderzoek naar gedaan en het wordt ook wat dat betreft steeds eh steeds normaler gelukkig eh wat ook wel eh wel eh wel mooi is om te weten is er zijn eh de afgelopen jaren zijn er twee boeken uitgekomen het heet vrouwen in de frontlinie is echt de moeite waard Het zijn persoonlijke eh portretten van eh vrouwen eh eh dat begint eigenlijk bij de marva hè in eh de jaren de jaren 50 jaren 0 tot met eh nu en dat tweede boek heb ik daar ook het voorwoord voor geschreven dus dat eh Als je geïnteresseerd bent in wat mijn perspectief is en de rol van vrouwen in de in de krijgsmachten is D denk ik een eh een mooie dan hoef ik die niet helemaal eh eh te citeren eh als eh even concreet maken naar de vraag eh die u aangeeft hè dus eh 50 per eh van eh de samenleving of soms is dat zelfs meer dan dat zijn vrouwen overal waar conflict eh oorlog of Conflict is eh Hebben vrouwen altijd een bijzondere rol Vaak zit ze in het eh in het hoekje van eh de onderdrukte en mijn ervaring is eh ook eh in Afghanistan waar waarbij ook vaak het gesprek aangaat met eh nou ja eh de afghanen is eh dat eh vrouwen daarbij eh ja dat dat dat dat werkt dus heb je Enerzijds nodig om daadwerkelijk het contct te maken maar anderzijds Hebben vrouwen ook een eh specifieke rol in het bouwen van teams eh op het gebied van eh diversiteit en dat soort zaken meer dus wat mij betreft eh ga ik eh met zo snel mogelijk eh als we dadelijk op die plek zitten met zoveel mogelijk vrouwen om de tafel zitten en ik hoop ook dat we eh met eh uw kamer van mijn part eh één keer per jaar Da specifiek een eh debat over iets iets kunnen afspreken is dat we daar eh vol Force eh voor op gaan en dat die cijfers en ik heb ze ook gezien in de staat van eh Defensie eh dat die ja die moeten echt gewoon beter mevrouw Van Meer Sorry meneer Van Meer wel Ik ik zag uw buurvrouw maar uiter meneer van me Ja dank u wel voorzitter eh een vraag aan de heer Brekelmans eh de aandacht voor veteranen is eh super belangrijk maar we hebben in Nederland ook nog steeds de zogenaamde Indische kwestie en een onderdeel van die Indische kwestie is eh niet betaalde salaris en sald van voormalig Nederlandse ambtenaren en militairen voor de dienstperiode tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands Indië ik weet dat u be beoogd bewindspersoon bent dat u nog een programma uit gaat werken dat u dus niet keij de toezegging kunen kunt doen maar zou u wel de toezegging willen doen om het komende half jaar deze kwestie op uw actielijst te zetten en proberen daar voor eens en voor altijd klare wijnen in te schenken en eh waar mogelijk in ieder geval dat is vanuit ons oogpunt recht te doen aan deze mensen Deer breemans jij Ik weet zelf dat ehm eh deze en andere kwesties dat die inderdaad al hele lange tijd spelen dat daar een aantal mensen eh bij betrokken is Waarvoor dit heel zwaar weegt en daar ook veel veel emotie bij komt Eh kijken ehm ik ben daar zelf als Kamerlid ook wel eh door benaderd ik ik zonder dat ik alle technische details nu precies paraat heb maar het Het ligt het ligt heel ingewikkeld wat dat betreft hè En altijd aan dit soort dingen zitten ook meerdere kanten aan het verhaal eh dus ik ga nu Geen verwachtingen scheppen omdat ik gewoon niet nu eh voldoende inhoudelijk dat dossier ken en ik weet dat hoe gevoelig Het ligt bij eh de betrokkenen en als ik daar nu iets al teveel positief over zeg dan weet ik ook dat dat misschien verkeerde verwachtingen kan wekken eh maar dat het een serieuze kwestie is waarvan ik op de hoogte ben en dat zodra het op mijn eh bureau verschijnt dat ik daar serieus daar zal kijken ehm daar kan er even meer vanuit gaan mevrouw Van der Werf Dank u wel eh voorzitter Ik heb nog een vraag aan de Heer brek Ehm u zette min of meer de deur open voor een coalitie met de PVV in het eh inmiddels beruchte lc4 interview dat u gaf nu Zit u hier Ehm wat is eigenlijk uw rol bij de tot standkoming van deze coalitie Tja eh meneer Brekelmans Ja precies Nee nou ik ik was eh bij de totstandkoming van deze coalitie gewoon één van de onderhandelaars niet aan de hoofdtaal maar op de achtergrond eh eh namens de VVD en heb ik me uiteraard bezig gehouden met het hoofdstuk over internationale Veiligheid en over eh asiel Ehm kijk als dan toch nog iets over dat interview want dat wordt soms in de geschiedschrijving wordt dat eigenlijk steeds groter gemaakt ehm en dat nou ja dat dat mag Kijk ik heb dat interview destijds gegeven als asiel woord voeden eh en toen werd mij ook de vraag gesteld om terug te blikken en wat ik daar heb gezegd is dat eh als je kijkt naar asiel dat ehm eh dat de mening in het parlement heel erg uit heen lopen en dat er in het verleden afgelopen 10 jaar dat de coalities zijn gevormd van partijen die het asielbeleid wilden versoepelen en partijen die het strenger wilden en dat als je dan in het midden blijft dat er dan geen vooruitgang wordt gemaakt en dat is op zich hoeft dat niet erg te zijn maar als de asielinstroom heel hoog is en dat leidt tot allerlei problemen eh Ja dan is het moeilijk om eh maatregelen te nemen die ehm in een in een zo'n brede eh coalitie eh om het asielsysteem aan te scherpen dus ik heb gezegd van nou als je daar iets tegen wil doen eh Dan zul je moeten kijken naar of er misschien ook andere meerderheden te V me zijn eh dat gaat met dilemma's gepaard heb ik daarbij eh gezegd eh en we zullen het daar in de VVD over moeten hebben punt Dat is het enige wat ik heb gezegd ehm en dat is later is dat allemaal heel groot eh is dat door mensen als heel groot opgevat maar dat is eigenlijk het enige wat ik daar destijds over heb gezegd ehm en eh later heeft onze partijleider heeft daar natuurlijk uitspraak over gedaan want zij zij gaat erover en zij eh ehm eh nou ja Zij bepaalt daar de de koers op eh dus meer dan dat heb ik destijds heb ik niet gezegd hoe groot het ook door iedereen in eh de geschiedschrijving gemaakt wordt meneer van meen Ja dank u wel voorzitter defens heeft aangegeven de komende jaren fors meer ruimte nodig te hebben voor haar militaire activiteiten en gelet op het ruimtegebrek stelde de heer Noordkamp al de vraag of de heer tuinman de beoogd staatssecretaris van defensie ehm eventueel bereid zou zijn om ook landbouw grond op te offeren voor de ruimte voor Defensie Hij gaf aan dat is een belangenafweging en Ja natuurlijk dat is inderdaad een belangenafweging maar daarover heb ik de volgende vraag en het is een gesloten vraag een ja nee vraag kunnen de kiezers die hebben gestemd op de Boer burgerbeweging erop rekenen dat wanneer die belangenafweging gemaakt wordt door iemand die vanuit de Boer burgerbeweging is voorgedragen als staatssecretaris die belangenafweging in ieder geval uitpakt in het voordeel van de landbouw en onze voedsel voorziening ja of nee ik denk dat de heer tijman weet dat hij eh ook buiten ja of nee nog eh wel wat meer mag zeggen Ja zeker Ik probeer even precies te begrijpen wat de heer van Meij me nu precies vraagt kijk wat ik wel wil zeggen en dan wil ik best wel met ja en nee op beantwoorden als eh er keuzes gemaakt moeten worden en die zijn in het eh in het Nationaal belang van Nederland en dat betekent dat eh landbouwgrond een andere bestemming gaat krijgen dat betekent dat een stuk natuur andere bestemming gaat krijgen dat betekent dat wonen want daar gaat het ook over hè Er zullen mensen ook moeten gaan verhuizen om ruimte te maken en een andere bestemming moeten nemen dan zal elk dan zal dan kunt u van mij dan kunt u erv uitgaan dat ik die zwaarwichtig belangenafweging zal maken Ehm ik kijk naar de klok ik zie dat we nog een kleine 20 minuten hebben Ehm Ik zie eigenlijk niet heel veel ruimte om nog een volledige ronde te doen ehm is er bezwaar tegen als we een ronde doen met degene die nog een dringende vraag Hebben ik zie dat in ieder geval eh mevrouw van de werst dat heeft eh de heer van Oostenbrugge de heer pool ja allemaal Ja maar dat dat dat daar zie ik dus een probleem in eh als als we gaan beginnen ga ik gewoon de rij langs dat blijft zo ehm dus ik kijk eh ik begrijp dat h in Noordkamp zijn eh beurt dan laat voor wat het is meneer dassen dat helpt als het kort is misschien is het antwoord ook kort Dat weet ik niet eh aan de heer tuinman namelijk ehm de vraag over hoe hoe hij de ontwikkelingen eh met de Europese defensie-industrie ziet in de relatie met de Nederlandse defensie-industrie en hoe we daar de komende jaren het beste vorm aan kunnen geven meneer tuinman ja voorzitter D is een korte vraag maar het fecht natuurlijk wel ja een groot groot antwoord en eh ik ken eh ik ken ik ken de heer Das Ik weet ook eh wat of het algemeen zijn positie is ik ken zijn eh verkiezingsprogramma zo goed als bijna uit mijn hoofd geworden nee kijk tuurlijk eh wat voor ons buiten buiten kijf staat en dat hebben we ook in het hoofdlijn akkoord gezegd voor ons is de Hoeksteen voor de veiligheid van Nederland maar voor zeker ook van Europa is de NAVO Nou de NAVO die kan eh niet alles hè dus we wel degelijk eh een eh een belangrijke Europese pijler binnen die NAVO nodig ook gezien eh de de politieke verhandelingen bijvoorbeeld in het eh in onze transatlantische relatie met eh met eh Amerika bijvoorbeeld maar wat we ook nodig hebben is eh nou in Europa en voor mij is Europa is wat breder als vaak de heer dassen dat eh definieert hè D is de Europese Unie maar zeker als ik het heb heb over eh eh defensie-industrie ik heb het over veiligheid dan heb ik het ook over eh naar Europese Unie met eh Noorwegen en eh bijvoorbeeld groot-britannië erbij en ja zeker moeten zeker moeten wij wat gaan doen en eh als eh als je alles uiteindelijk eh bij elkaar optelt dan eh zal eh eh Europa en Nederland heeft daar ook een specifieke rol in zal behoorlijk eh zijn pootje bij eh bij eh moeten eh moeten trekken want als je nu ziet eh op het gebied van eh eh militair materieel hè of eh maar ook wel eigenlijk wel dual use hè die voor tweezijdig te gebruiken zijn is de hoeveelheid aan spullen en de kwaliteit ervan is gewoon onvoldoende aanwezig Je zult wel dergelijk ook moeten investeren in eh de productie eh capaciteiten en productielijnen niet alleen om Oekraïne eh te kunnen voorzien van datgene wat ze nodig hebben hè wat wij ons ook aan verplichten wat ik denk dat het goed is maar ook omdat de krijgs moet groeien en niet alleen omdat de krijgs moet groeien omdat je er meer spullen en munitie van nodig hebt maar die die krijgsmacht moet ik meer getraind zijn dus op dat vlak zie je dat eh ja Europa in de breedste zin zijn poot bij moet trekken en daarin heeft Nederland ook een specifieke verantwoordelijkheid om eh daar ook op het gebied van eh productiecapaciteit eh dingen in te ondernemen en wat ik er wel over wil zeggen is eh zeker na het laatste debat hebben gehad over materieel en personeel met eh de Dim missionair staatssecretaris is dat er een aantal mooie stappen in eh in gezet worden eh de heer eh Vermeer en ik hebben nog ooit een een een motie ingediend en eh op de voorjaarsnota om eh in elk geval 400 miljoen eh zeg maar ook beschikbaar te stellen niet zozeer voor de de Nederlandse defensie-industrie maar op basis van prestatiecontracten ook die productiecapaciteit op te gooien hè Dat is noodzakelijk voor Oekraïne is noodzakelijk voor Nederland maar ook zeker voor de Europese ehm eh Europa en ik vind het wel heel mooi om te zien dat eh de staatssecretaris ook samen hè de missionair staatssecretaris met de minister nu voor elkaar hebben om 79 dat is het meest hoogwaardige meest succesvolle eh gevechtsvoertuig wat ook nu in Oekraïne wordt gebruikt dat dat dat we dat nu samen met de Scandinavische landen voor een deel ook daadwerkelijk in Nederland in on zijn eigen fabriekshallen gaan produceren Ja Da word ik wel eh daar word ik trots op eh ons als eh als tweede kamer ik ben trots op Nederland maar ik ben ook eigenlijk best wel een beetje trots op eh nou het vertrekkend eh bewind Steam wat we nu hebben men nepel Dank u wel voorzitter Ja en in het licht daarvan hebben we afgelopen tijd natuurlijk gezien in de discussies die we hadden over die productie in Nederland dat we nog steeds geen minutie productie hebben en dat er eigenlijk een politieke onwil was om dat weer naar Nederland te halen mijn vraag aan de heer tuinman zit die politieke wil om te zorgen dat we onze eigen troepen kunnen bevoorraden met minutie het eigen land zit hij nu wel aan tafel meneer Th ja voorzitter eh de heer Paul eh weet precies hoe ik eh in deze wedstrijd heb gezeten en nog steeds Eigenlijk zit sowieso de komende de komende week maar wat ik wat ik hierover wil zeggen is wat ik wat ik wat ik hier sowieso over wil zeggen Doe een beetje beetje uitzoomen en dat kan ook als Kamerlid af en toe mini College maar ik kanl een beetje beetje uitzoomen en kijk als je gaat kijken van eh we hebben vaak die Latijnse termen hè dat je moet voorbereiden op oorlog Om te voorkomen dat is allemaal waar hè dat gaat dan over afschrikking en die afschrikking nou ja ten opzichte van Rusland dan moet je kijken wat zijn de componenten die er noodzakelijk voor zijn om dat te laten werken voor Poetin nou Normaal gesproken zijn dat er twee hè dus je moet een krijgsmacht hebben die het kan hè die dus daadwerkelijk eh ja eh Rusland eh kan eh kan aanpakken ze pijn kun doen dat soort dingen meer en je moet de politieke wil hebben om hem in te zetten Nou dat is een beetje nav dat is allebei wel ingevuld Maar we komen erachter Niet alleen militaire strategen of de commentators eh die je op eh tv ziet maar ook de academici zelf hè dus degene de schellings degene die hier helemaal aan de vooravond hebben gestaan van hoe dit uiteind kan bewerken zeg eigenlijk je moet je hebt drie peilers nodig hè je moet het kunnen er moet politieke beel zijn op in te zetten en de allerbelangrijkste je moet het kunnen volhouden en daarin eh denk ik dat de heer Polen ik met elkaar wil kunnen vinden en dat kunnen volhouden betekent dat je militaire productiecapaciteit of überhaupt productiecapaciteit in Europa maar ook in Nederland moet gaan wegzetten wegzetten om hem uiteindelijk niet te hoeven kunnen gebruiken Ik zie dat hier ergens terug is gekeerd als hij nog een vraag wil stellen dan kan dat nu dank voorzitter ehm ik heb nog één vraag aan de heer Brekelmans in zijn inleiding sprak hij over de eh twee eh norm maar dat betekent dat we nog steeds moeilijke keuzes met elkaar moeten maken gezien alles wat Defensie nodig heeft de komende jaren eh ziet hij de 2pr norm als een maximum of een minimum en kan hij eh toelichten eh waarom ehm hij É van die twee kiest de Brekelmans eh e dat ik ik zie dat uiteraard als een als een minimum eh de de 2 PR norm eh zoals hij eerder was afgesproken was een doel om naar te streven uit de realiteit van 2014 eh toen was die eh dat doel was gezet voor 2024 alleen gegeven de huidige veiligheidsdoelstellingen zijn afgesproken ehm maar zoals Deer Erkens ook zelf eh aangeeft Nog steeds is dat zal dat niet genoeg zijn ehm en wat ik ook vooral eh ook een taak voor mezelf zie is ook om in ehm gedachtewisseling en in samenwerking met het parlement om die dilemma's ook af en toe zichtbaar te maken hè dus ik kan vanuit eh mijn rol als eh minister kan ik iedere keer presenteren Hè wat wij graag zouden willen doen Ehm maar daar zitten ook keuzes achter van de dingen die we voor volens niet kunnen doen en volgens mij moeten we daar ook open met elkaar van gedachten wisselen ehm en om met elkaar te zien of we dat eh nou ja of dat we dat de juiste keuzes vinden en ehm als ik daar nog één ding Kijk toen het vorige kabinet begon Toen waren ze ik geloof een maand of twee maanden op zooom en toen viel Rusland Oekraïne binnen eh dat kan natuurlijk voor dit kabinet kan dat ook gelden dat er geopolitieke wendingen plaatsvinden die we nu allemaal niet voorzien en die om nog meer eh middelen zullen vragen of nog meer investeringen in defensie ehm dus nou ja daar zullen we dan mocht dat het geval zijn zullen we daar ook weer met elkaar over van eh gedachten wisselen eh maar dat het een minimum is dat is een zekerheid dat we keuzes moeten maken is ook een zekerheid en volgens mij moeten we ervoor zorgen dat we daar eh als kabinet en kamer dat we daar eh over die dilemma's dat we daar open over van gedachte wisselen meneer van Oostenburg Ja dank u wel voorzitter ehm zojuist eh heeft de noord-atlantische Raad van de NAVO eh eh formeel Rutte aangesteld als secretaris eh Generaal van de NAVO ehm hij zei in een recent eh gesprek eh eh een oude vriend van China te zijn en sprak over banden aantrekken met Azië ehm Defensie heeft eh natuurlijk een uitdaging gehad met China recent nog eh in de oost-chinese zee met eh het voorval rondom eh de Tromp ehm ook in het licht van de uitspraken van de heer Rutte Hoe kijkt u eh eh aan tegen eh China Azië en eh eh de ontwikkelingen eh in dat deel van de wereld meneer breemans Nou ik maak mij enorm grote zorgen over de de rol van China eh we zien dat eh zoals de van oostbrug ook zelf zegt dat China een ehm In sommige opzichten een directe dreiging voor ons V bijvoorbeeld op het terrein van Cyber eh maar zeker ook indirect door het ondermijnen van de internationale rechtsorde het geven van rugdekking aan Rusland het geven van rugdekking aan Iran ehm en daarmee een wereld creëren die niet ehm eh die niet positief is als het gaat om onze Veiligheid en om onze vrijheid ehm dat betekent niet dat we voortdurend de confrontatie met China moeten zoeken en in dat licht eh lees ik ook de opmerking die onze premier Eerder heeft gedaan We zullen heel duidelijk moeten aangeven steeds waar wat onze waarden zijn en wat soms ook onze grenzen zijn dus ik vind het ook goed dat wij eh Maritiem actief zijn in de regio dat wij ook laten zien dat wij staan voor vrije Zeevaart dat wij staan voor het internationaal recht eh Maar tegelijkertijd moeten we ook de communicatiekanalen met China openhouden om ervoor te zorgen dat het niet onnodig escaleert eh dat we eh dat er geen eh ongelukken ontstaan eh dus dat zal iedere keer zal dat eh ook weer balanceren worden eh maar ik vind wel dat nou ja gegeven de rol die die China vervult dat ze eh dat we ze daar ook op moeten aanspreken dat we heel duidelijk moeten aangeven waar we waar we voor staan En dat we dat ook in internationaal verband zullen moeten doen hè dus zowel ehm als Europese Unie vind ik dat daar nog veel Eh slagvaardiger en dat krachtig in kan worden opgetreden Eh ik vind ook dat we onze samenwerking met onze partners in de regio zuid-korea Japan eh anderen dat we die zullen moeten verder moeten versterken eh dat is in hun belang dus ook in Ons Belang eh ik zie niet eh dat ehm het militaire zwaartepunt zeg maar dat dat voor ons naar die regio zal verschuiven Volgens mij is het vooral belangrijk dat wij zorgen dat wij in staat zijn meer in staat zijn als Europa om ons eigen continent te verdedigen en dat speelt vervolgens voor de Amer gaan over capaciteit vrij om dat daarin te zetten eh maar wel in eh nou in in samenwerking en in een ondersteunende rol dus daarom goed ook voor onze Defensie om in die regio actief te zijn ehm maar niet dat dat het toekomstige zwaartepunt voor onze Defensie zal worden meneer Van Meer Ja dank u wel voorzitter rest mij nog te zeggen dat ik eh bij de heren heel veel succes wens bij een functie eh ik ben er ontzettend trots op dat eh de heer tuinman namens BBB onderdeel gaat worden van het kabinet eh eh en ook eh hoe hij zich eh de afgelopen 6 Z maanden politiek ontwikkeld heeft en eh we hebben eh wel eens gesprekken gehad over wat militair strategisch goed is en wat eh richting eh de Burger eh ook de juiste boodschap nog een vraag hebt en eh ja ik hoop het allerbelangrijkste dat eh deze nieuwe krijgsheren strijd weten te voorkomen Nou eh ik hoor geen vraag dus dan gaan we snel door naar mevrouw Van der Werf dank voorzitter ik heb zeker een vraag eh want iets wat de heer tuinman zei in zijn reactie op een vraag van heer dassen dat trikker er mij en dat was hij zei er gebeurde zeker ook dingen die wel eens op het randje waren onder andere toen u eh met de cds op pad was eh dus ik wou u graag de vraag stellen die ik ook bij vorige hoorzittingen eh heb gesteld ehm wat weten wij nou nog niet van u en misschien ook in het kader van zaken die op het randje waren vraag vind ik wel leuk dankjewel ja ja nee kijk eh als je het hebt over eh het geval met eh met eh met eh de cds in die oude tijd is het zijn speciale operaties zijn altijd op het scherpst van de snede dat wat ik net ook al probeerde aan te geven is je bent eigenlijk met te weinig mensen hè tegen de Taliban eh vaak met de verkeerde spullen op de verkeerde plek op het verkeerde tijdstip en vaak met de opdracht waarmee je het de helikopter instapte de de werkelijkheid op de plek zelf als als je land bij Nacht Is vaak heel anders en dat heeft er niet mee te maken dat het allemaal heel slecht is voorbereid is alles behalve dat wat je ziet in eh in een conflict is dat je nou verschillende partijen hebt en die die partijen proberen allebei hun wil op te leggen aan de ander en dat zorgt er eigenlijk voor dat eh daar waar jij zit waar je een missie moet plannen en dat je eigenlijk maar 20 van alle informatie hebt soms ook wel als Kamerlid hè dat je maar 20 per van alle informatie hebt die noodzakelijk is en die andere 80 proc die vullen zich pas in op het moment dat je daadwerkelijk eh de grond eh aanraakt hè dus het is vaak wel is het eh is het koorddansen en ehm wat ik erbij wil zeggen is dat voor mezelf geldt dat voor de cds geldt dat zeer zeker Maar dat geldt eigenlijk voor eigenlijk alle Nederlandse militairen en eh mijn ervaring is en je ziet ook wel veel in in in wetenschap terug en een aantal van die wetenschappers hebben we ook al een aantal Keeren hier in de kamer gehad dus daar ben ik ook heel blij om is dat het ethische en morele Kompas ethisch en moreel leiderschap hè zowel bij soldaten manschappen als officier in Nederland echt wel heel goed ontwikkeld is dus je hebt continu bij een balanceren Oké wat is mijn opdracht Wat is mijn missie Welke middelen heb ik Welke risico's zijn er en hoe zit mijn eh ethische en morele Compas en dan maak je eigenlijk afwegingen op en dat is wel eh het punt wat ik zeg van dat soms ligt dat wel eh op eh ehm ja op op de Ja de spits eigenlijk hè En je moet ook zo zien als je bijvoorbeeld een voorbeeld pakt hè als je een hele helikopter zit dan denk je altijd dan vlieg je erboven We hebben het vaak over helicopterview dan vlieg je boven een een gebied dan denk je altijd dat jij alles kunt overzien terwijl ik vaak op de grond heb gezeten en dan heb je Noem ze maar een beperkte perifere blik hè dus als er ergens een een een huisje staat dan kun je er niet achter kijken en maar als je op de grond staat dan denk jij ook dat jij altijd het volledige overzicht hebt de waarheid is dat je allebei niet het volledige overzicht hebt en dat met mekaar bij elkaar moet gaan brengen en wat hier soms wel eens het geval is is als je dan terugkomt Het is heftig geweest hè Er zijn allerlei dingen gebeurd en je hebt het uiteindelijk gered is dat je dan nou misschien wij straks ook wel ooit een keer eh meneer Brekelmans eh dat eh we allebei op reis zijn geweest dat we terugkomen en zeg wat heb jij gedaan en dit een zus en zo maar als je dan alle feiten en informatie bij elkaar legt dan blijkt dat eh de soep vaak niet zo heet eh gegeten wordt en als je het hebt over hoe gaat meneer tuinman hier nou mee om dus ik ga sowieso eh hoe ik aan mijn eh ja mijn mijn mijn mijn gevoel voor af en toe toch wat eh ja een risico wil ik niet noemen maar wel eh gevoel dat je leeft nou Ik hou van eh van kitsen en eh dat kun je hier eh op een aantal kilometers eh kun je dat eh kun je dat doen en ik heb af en toe eh zo één keer in de twee weken wel even een uitlaatklep nodig om even in de wind het gevoel te hebben dat je niet altijd volledige controle hebt over alle factoren van invloed meneer van meen de eer is voor u voor de laatste vraag Ja dank u wel de Heer tuan ontweek mijn vorige vraag door te doen alsof hij hem niet begreep handig trucje maar daar laat ik hem niet mee wegkomen want mijn vraag was kraakhelder als de heer tuinman straks die belangrijke afweging moet maken tussen Enerzijds het belang van de landbouwgrond en anderzijds het belang van de ruimte voor Defensie kunnen de kiezers van de boerburgerbeweging er dan op rekenen dat een bewindspersoon die door de boerburgerbeweging is voorgedragen die afweging laat uitpakken in het voordeel van de Landbouw ja of nee meneer man ja voorzitter maar zo zwartwit is het allemaal niet Ik ben inderdaad eh lid van de Boer Burger beweging en dat betekent dat wij in onze eigen partijen onze eigen fractie ook allerlei zwaarwichtige belangenafwegingen moeten moeten nemen en als dat betekent dat dat de landbouw of de landbouwgrond of eh de functionaliteit van eh van Landbouw per definitie eh de de eh de voorkeur eh krijgt dan zit u ernaast We zullen elke keer keer op keer die afweging moeten maken de kanttekening die ik er wel bij wil plaatsen is dat eh w Nederland heel goed in is is daadwerkelijk productie van voedsel eh U kent beslist de maslov piramide dat betekent dat helemaal onderin zijn de primaire voed primere levensbehoefte één daarvan is water het tweede daarvan is eh is Voedsel en ik heb het in mijn eh in mijn mijn Ja pitch hoed noemen wilt hè Mijn mijn eerste stukje tekst ook gezet Nederland is wat dat betreft wel het voedselmand je eh van Europa Dus die voedselzekerheid is ook iets wat we met zijn' allen eh moeten moeten koesteren Dank u wel daarmee zijn we gekomen aan het eind van deze hoorzitting Ik dank de leden voor de vragen Het waren ruim 40 vragen eh uiteraard dank ik de bewindslieden eh in eh in speek voor hun antwoorden en ik wens hun veel succes en daarmee sluit ik deze sessie